Koszty i korzyści systemu zarządzania bhp

Jak wykazują badania przeprowadzone przez Europejską Fundację Poprawy Warunków Pracy w siedmiu krajach Wspólnoty Europejskiej, największy wpływ na funkcjonowanie przedsiębiorstw w obszarze bezpieczeństwa i higieny pracy wywierają uregulowania prawne. Coraz częściej działania na rzecz poprawy warunków pracy podejmowane są również z myślą o zwiększeniu wydajności i poprawie jakości produkcji, stworzenia pozytywnego wizerunku zakładu pracy i zwiększenia zaangażowania pracowników. Zwiększa się również świadomość strat powodowanych wypadkami i absencją chorobową związaną z warunkami środowiska pracy.

Nadal jednak powszechne jest przekonanie, że zapewnienie pracownikom ochrony zgodnej z wymaganiami obowiązujących przepisów i poprawa warunków pracy oznacza dla przedsiębiorstwa przede wszystkim dodatkowe nakłady finansowe i nie daje wymiernych korzyści. Dzieje się tak przede wszystkim dlatego, że ponoszone przez przedsiębiorstwa koszty działań profilaktycznych łączone są przede wszystkim z korzyściami dla pracowników i instytucji ubezpieczeniowych, zaś w samych przedsiębiorstwach koszty związane z niewłaściwymi warunkami pracy i wynikające z ich zmiany korzyści nie są na ogół obliczane. Efektem takiego stanu rzeczy jest ograniczanie celów w zakresie zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy przede wszystkim do spełnienia minimum obowiązujących wymagań prawnych. Ten sposób postępowania w większości przypadków nie zapewnia skutecznego rozwiązywania istniejących problemów.

Dlatego w procesie zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy konieczne jest uwzględnienie analizy kosztów i korzyści. W analizie tej powinny być uwzględniane wszystkie podstawowe składniki kosztów. Ich wyodrębnienie jest często trudne, gdyż w wielu przypadkach związki tych składników z warunkami pracy nie są ściśle ustalone.

Do kosztów bezpieczeństwa w przedsiębiorstwie zaliczane są zarówno koszty związane z niedostatecznym poziomem bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników, jak i koszty działań profilaktycznych.

Obciążające przedsiębiorstwo koszty bezpieczeństwa i higieny pracy, związane z nieodpowiednimi warunkami środowiska pracy, można podzielić na trzy następujące kategorie:

koszty ubezpieczenia wypadkowego,
koszty powstające w wyniku wypadków przy pracy i chorób zawodowych,
koszty będące wynikiem uciążliwości związanych z nieergonomicznym zaprojektowaniem pracy.

Koszty działań prewencyjnych związane są z koniecznością zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników w stopniu co najmniej zgodnym z wymaganiami obowiązujących przepisów. Wyższe koszty działań prewencyjnych powinny prowadzić do wzrostu poziomu bezpieczeństwa i poprawy warunków pracy, a tym samym do obniżenia – w krótszej lub dłuższej perspektywie czasowej – kosztów związanych z niewłaściwymi warunkami środowiska pracy.

Podstawowym celem analiz kosztów bhp w przedsiębiorstwie jest:

pozyskanie informacji potrzebnych do podejmowania uzasadnionych z ekonomicznego punktu widzenia decyzji w procesie zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy,
ocena skuteczności funkcjonowania systemu zarządzania BHP,
uświadomienie korzyści ekonomicznych, jakie można osiągnąć w wyniku skutecznego zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy.

Do kosztów bezpieczeństwa i higieny pracy zaliczane są koszty związane ze spełnieniem wymagań prawnych, koszty powstałe w wyniku nieodpowiednich warunków środowiska pracy oraz koszty związane z wdrożeniem, utrzymywaniem i doskonaleniem systemu zarządzania BHP.