|
Podstawowe podtrzymywanie życia (PPŻ)
Termin: podstawowe podtrzymywanie życia (PPŻ) odnosi się do utrzymania u poszkodowanego drożności dróg oddechowych, wspomagania oddychania i krążenia krwi bez użycia innego sprzętu niż prosta foliowa maseczka ochronna. Szansa przeżycia po zatrzymaniu krążenia jest tym większa, im szybciej rozpocznie się ratowanie poszkodowanego.
PPŻ obejmuje następujące elementy:
- ocenę wstępną stanu poszkodowanego
- utrzymanie drożności dróg oddechowych
- wentylację płuc poszkodowanego wydychanym przez ratownika powietrzem (sztuczne oddychanie)
- uciskanie klatki piersiowej (masaż serca).
Kombinację tych czterech elementów nazywa się też często resuscytacją krążeniowo-oddechową. Jej celem jest zapewnienie odpowiedniej wentylacji płuc i krążenia krwi do czasu usunięcia przyczyn zatrzymania krążenia krwi. Są to więc czynności podtrzymujące życie, aczkolwiek zdarza się, że są wystarczające do usunięcia przyczyny zatrzymania krążenia krwi i pozwalają na pełne przywrócenie życia.
Zatrzymanie krążenia na 3 – 4 minuty zazwyczaj prowadzi do nieodwracalnego uszkodzenia mózgu. Należy więc położyć nacisk na szybkie rozpoczęcie akcji przez ratownika, który bez namysłu powinien postępować zgodnie z zalecaną sekwencją czynności, opisaną w dalszej części tego rozdziału.
Masaż serca po raz pierwszy został opisany w 1878 r. Przez masaż serca, inaczej mówiąc, ucisk klatki piersiowej, osiąga się skuteczne, sztucznie wymuszane krążenie krwi. Wykazano, że skuteczność ta jest najlepsza przy częstości 100 uciśnięć na minutę, i taka częstość jest ogólnie zalecana. Nie jest jednoznacznie określone, jak dobrze muszą być wykonane podstawowe czynności związane z podtrzymywaniem życia, aby mogły uratować poszkodowanego. Czy poszkodowani, u których uciskanie i sztuczne oddychanie prowadzono perfekcyjnie, mają większą szansę przeżycia niż ci, u których czynności te wykonywano mniej efektywnie? Wciąż oczekuje się rozstrzygającej odpowiedzi, ale z licznych badań jasno wynika, że wskaźniki przeżycia są najniższe wtedy, gdy nie podjęto żadnych prób ratowania poszkodowanego.
Wdmuchiwanie powietrza (wentylacja wydychanym przez ratownika powietrzem, oddychanie usta – usta) jest od wczesnych lat 60. akceptowaną techniką. Wykazano, że objętość powietrza wynosząca 700 – 1000 cm3 (gdy do wentylacji nie używa się tlenu) wystarcza do zapewnienia dostatecznej wentylacji płuc dorosłego człowieka.
Drugim ogniwem łańcucha przeżycia jest uzyskanie dostępu do kwalifikowanej pomocy medycznej w wyniku wezwania pomocy. Zaleca się, aby w przypadku zatrzymania oddychania i krążenia krwi u osoby dorosłej, ratownik najpierw wzywał pomoc – nawet, gdy zajmie mu to trochę czasu – a potem wykonywał czynności związane z PPŻ. W każdym przypadku zatrzymania oddychania i krążenia krwi u dziecka, a także u dorosłego, który utonął, należy przez 1 minutę wykonywać sztuczne oddychanie i uciskanie klatki piersiowej, a następnie wzywać pomoc, co może wiązać się z koniecznością odejścia od poszkodowanego. Istotne jest, aby udzielić mu pomocy tak szybko, jak tylko jest to możliwe. Kiedy jest więcej ratowników, jeden powinien rozpocząć PPŻ, drugi – iść po pomoc. Samotny ratownik sam musi podjąć decyzję co do kolejności działań.
Postępowanie w zakresie PPŻ. 1 – potrząśnij delikatnie poszkodowanym, krzyknij; 2 – odchyl głowę, wysuń żuchwę; 3 – patrz, słuchaj, wyczuwaj; 4 – oznaki krążenia oceniaj przez 10 sekund; 5 – uciskaj 100 razy na minutę w stosunku 15 uciśnięć do 2 wdmuchnięć, gdy wykonujesz PPŻ sam lub w 2 osoby.
Przedstawiony schemat pomaga wstępnie wyznaczyć kierunki postępowania z poszkodowanym.
Gdy masz wątpliwości, co stało się poszkodowanemu, postępuj według podanych niżej zasad PPŻ.
- Zapewnij bezpieczeństwo poszkodowanemu i sobie.
- Sprawdź, czy poszkodowany jest przytomny i czy reaguje.
- Jeśli poszkodowany reaguje ruchem bądź słownie, zastosuj plan działania A:
- pozostaw poszkodowanego pozycji, w jakiej go znalazłeś (upewniając się, że nic mu w tym miejscu nie grozi), oceń jego stan i uszkodzenia ciała
- co pewien czas sprawdzaj stan poszkodowanego i, jeśli trzeba, wezwij pomoc.
- Jeśli poszkodowany nie reaguje (jest nieprzytomny):
- wezwij pomoc
- usuń z jego jamy ustnej ciała obce, które w oczywisty sposób mogą tamować oddychanie; dotyczy to także źle umocowanych sztucznych zębów
- poluźnij ciasne ubranie wokół szyi
- udrożnij drogi oddechowe przez odchylenie głowy i wysunięcie brody (żuchwy), co spowoduje odciągnięcie zapadniętego języka od tylnej ściany gardła. Połóż dłoń na czole poszkodowanego i delikatnie odchyl jego głowę do tyłu, trzymając kciuk i palec wskazujący w taki sposób, aby – jeśli to będzie potrzebne – móc zamknąć nos poszkodowanego przy sztucznym oddychaniu, (najlepiej zrobić to w pozycji, w której poszkodowany został znaleziony). W tym samym czasie opuszkami palców drugiej ręki, umieszczonymi pod żuchwą poszkodowanego, podnieś (wysuń) brodę, aby udrożnić drogi oddechowe; jeśli sprawia ci to trudność, odwróć poszkodowanego na plecy i wtedy udrożnij drogi oddechowe tak, jak to zostało opisane powyżej
- staraj się unikać zbyt silnego odchylania głowy, jeśli podejrzewasz uszkodzenie odcinka szyjnego kręgosłupa
- W celu zapewnia drożności dróg oddechowych obserwuj oznaki oddychania, staraj się je wysłuchać i wyczuć:
- obserwuj ruchy klatki piersiowej poszkodowanego
- nasłuchuj przy ustach odgłosów wydawanych przy oddychaniu
- staraj się wyczuć wydychane powietrze swoim policzkiem – jest to jedyny pewny objaw oddychania
- zanim stwierdzisz brak oddychania, przez 10 sekund obserwuj jego oznaki, wysłuchuj ich i staraj się je wyczuć
- sprawdź tętno; w nagłych przypadkach jest ono najlepiej wyczuwalne na tętnicy szyjnej
- sprawdzaj tętno przez 10 sekund, nim stwierdzisz jego brak.
- Jeśli poszkodowany jest nieprzytomny, lecz oddycha i ma tętno, zastosuj plan działania B:
- ułóż poszkodowanego w pozycji bocznej, jeśli nie pogorszy to jego stanu
- wezwij pomoc
- wróć do poszkodowanego i obserwuj go dokładnie, sprawdzając, czy oddycha bez przeszkód.
Pozycja boczna
Gdy oddychanie i tętno występują u poszkodowanego lub zostały przywrócone, ważne jest zapewnienie dobrej drożności i wentylacji. Należy przede wszystkim upewnić się, że język nie tamuje dróg oddechowych. Istotne jest także zminimalizowanie ryzyka zakrztuszenia się poszkodowanego własnymi wymiocinami. Z tych powodów powinien on być ułożony w pozycji ułatwiającej oddychanie. Zapobiega ona zapadaniu się języka, przez co jest możliwe utrzymanie drożności dróg oddechowych.
Jedną z pozycji bezpiecznych jest tak zwana pozycja boczna. Zalecenia dla ratownika, ustalone przez NATO, są następujące:
- zdejmij poszkodowanemu okulary i wyjmij duże przedmioty z jego kieszeni
- uklęknij obok poszkodowanego i upewnij się, że obydwie jego nogi leżą prosto
- udrożnij jego drogi oddechowe, odchylając głowę i unosząc brodę
- ułóż bliższą sobie rękę poszkodowanego wzdłuż tułowia
- przenieś drugą rękę nad klatką piersiową i umieść dłonią zwróconą do dołu na barku bliższym sobie
- chwyć pod kolanem nogę poszkodowanego leżącą bliżej ciebie i pociągnij ją do góry, nie odrywając stopy od ziemi
- podłóż bliższą siebie rękę poszkodowanego pod jego pośladek
- połóż jedną rękę na barku poszkodowanego leżącym dalej od ciebie,
a drugą – na dalej od ciebie leżącym biodrze, i przyciągnij poszkodowanego do siebie, przewracając go na bok. Jedną rękę poszkodowanego ułóż pod jego policzkiem, a drugą, wyprostowaną w łokciu, z tyłu
- popraw ułożenie poszkodowanego
- odchyl głowę poszkodowanego do tyłu, udrażniając drogi oddechowe
- regularnie sprawdzaj oddychanie i tętno
Jest kilka różnych pozycji ustalonych, które spełniają wszystkie zalecane kryteria lub większość z nich. Gdy poszkodowanym jest ciężki mężczyzna, ułożenie go w opisanej pozycji może być bardzo trudne, zwłaszcza gdy ratownikiem jest kobieta. Można wtedy ułożyć poszkodowanego inaczej. Zaleca się jednak, aby w tej pozycji leżał krótko. Zasady postępowania są następujące:
- zdejmij okulary i rozepnij ubranie poszkodowanego
- uklęknij obok poszkodowanego i upewnij się, że obie jego kończyny dolne są wyprostowane
- przesuń jego ramię w bok
- chwyć za kolano i rękę poszkodowanego po jego drugiej stronie
- zbliż kolano do ręki i pociągnij je do siebie
- popraw górną część kończyny dolnej tak, aby oba stawy, biodrowy i kolanowy, były zgięte w prawą stronę
- odchyl głowę poszkodowanego do tyłu, aby się upewnić, że drogi oddechowe są udrożnione
- regularnie sprawdzaj oddychanie.
- Jeśli poszkodowany jest nieprzytomny i nie oddycha, ale jego tętno jest wyczuwalne, należy zastosować plan C:
- wezwij pomoc – wyślij kogoś po pomoc, a jeśli jesteś sam, zostaw poszkodowanego i idź po pomoc, po czym niezwłocznie wróć i rozpocznij sztuczne oddychanie
- konieczne przekręć poszkodowanego na plecy
- usuń widoczne przeszkody z ust poszkodowanego, ale nie ruszaj dobrze umocowanych protez zębowych, i załóż mu na usta maskę do sztucznego oddychania (jeśli ją masz)
- wykonaj dwa powolne, skuteczne wdmuchnięcia, z których każde sprawi, że klatka piersiowa uniesie się i opadnie
- odchyl głowę i unieś brodę poszkodowanego
- zaciśnij skrzydełka nosa kciukiem i palcem wskazującym ręki, która znajduje się na czole poszkodowanego
- pozwól na niewielkie otwarcie ust poszkodowanego, utrzymuj brodę uniesioną do góry
- weź głęboki wdech i przyłóż szczelnie swoje usta do ust poszkodowanego, upewniając się, że ma on dobrze uszczelniony nos
- mocno wdmuchuj powietrze w usta poszkodowanego, obserwując unoszenie się klatki piersiowej; jedno pełne wdmuchnięcie wykonuj przez 2 sekundy – objętość wdmuchiwanego powietrza wynosi 700 – 1000 ml
- utrzymując głowę poszkodowanego odchyloną, a brodę wysuniętą (uniesioną), odsuń swoje usta od ust poszkodowanego i pozwól, żeby jego klatka piersiowa opadła
- weź następny pełny wdech i powtórz całą sekwencję, wykonując w sumie 10 wdmuchnięć w czasie około 1 minuty
- jeśli tętno jest wyczuwalne, kontynuuj tylko wentylowanie płuc poszkodowanego, ale sprawdzaj tętno po każdych 10 wdmuchnięciach lub co 1 minutę; jeżeli tętno zanika, musisz rozpocząć masaż serca.
Jeśli masz trudności z wdmuchiwaniem powietrza:
- sprawdź jeszcze raz jamę ustną poszkodowanego i usuń ewentualne przeszkody
- sprawdź, czy jego głowa jest dostatecznie odchylona, a żuchwa uniesiona i czy język, zapadając się, nie zamyka dróg oddechowych.
- zrób 5 prób, aby uzyskać 2 efektywne wdmuchnięcia
- jeżeli okaże się to nieskuteczne, przejdź do oceny stanu krążenia.
- Jeśli poszkodowany jest nieprzytomny, nie oddycha i ma niewyczuwalne tętno, należy zastosować plan działania D:
- wezwij pomoc – wyślij kogoś po pomoc, a jeśli jesteś sam, zostaw poszkodowanego i idź po pomoc, po czym natychmiast wróć i rozpocznij akcję ratunkową
- przewróć poszkodowanego na plecy
- upewnij się, że leży on na twardym, płaskim podłożu
- udrożnij drogi oddechowe, odchylając poszkodowanemu głowę i unosząc brodę
- wykonaj 2 wdmuchnięcia
- rozpocznij ucisk klatki piersiowej (masaż serca)
- przesuwaj palcami – wskazującym i środkowym – wzdłuż dolnego brzegu klatki piersiowej (łuk żebrowy) i wyszukaj punkt, w którym żebra łączą się
- utrzymując środkowy palec w tym punkcie, umieść dwa palce na mostku powyżej
- ułóż nadgarstek (nasadę) drugiej dłoni na mostku, nad palcem wskazującym pierwszej ręki; powinien to być środek dolnej połowy mostka
- umieść swoje dłonie jedna na drugiej i złącz (spleć) palce obu rąk, co zapobiegnie wywieraniu ucisku na żebra; nie wywieraj ucisku na nadbrzusze ani na najniższą część mostka
- pochyl się nad poszkodowanym, pionowo w stosunku do jego klatki piersiowej, wyprostuj łokcie i naciskaj pionowo w dół na mostek w taki sposób, aby obniżał się około 4 – 5 cm
- zwolnij nacisk, nie odrywając dłoni od mostka poszkodowanego, a następnie powtarzaj ucisk z częstością około 100 uciśnięć na minutę; uciśnięcie i zwolnienie ucisku powinno zabierać tyle samo czasu
- po 15 uciśnięciach klatki piersiowej odchyl poszkodowanemu głowę, unieś brodę i wykonaj dwa efektywne wdmuchnięcia
- natychmiast po tym ponownie umieść ręce na mostku
- kontynuuj sztuczne oddychanie i uciskanie klatki piersiowej (masaż serca) w stosunku 2 wdmuchnięcia na 15 uciśnięć.
W sytuacji gdy jest dwóch ratowników, należy podzielić role. Jeden ratownik wykonuje sztuczne oddychanie (wdmuchnięcia), drugi – ucisk klatki piersiowej w stosunku 2 wdmuchnięcia na 15 uciśnięć.
Prowadzenie akcji ratowniczej we dwie osoby jest mniej męczące i skuteczniejsze. Może się jednak okazać trudniejsze ze względu na konieczność zsynchronizowania działań ratowników. Zasady są następujące.
- Najważniejsze jest wezwanie pomocy. Podczas gdy jeden ratownik rozpoczyna resuscytację, drugi idzie po pomoc.
- Kiedy do akcji włącza się drugi ratownik, powinien zacząć uciskać klatkę piersiową po dwukrotnym wdmuchnięciu powietrza przez pierwszego. Podczas gdy jeden ratownik wdmuchuje powietrze, drugi powinien określić prawidłową pozycję na mostku i przygotować się do rozpoczęcia ucisku natychmiast po drugim wdmuchnięciu powietrza. Lepiej jest, kiedy ratownicy zajmują pozycje po przeciwnych stronach poszkodowanego.
- Powinno się robić serie 15 uciśnięć i 2 wdmuchnięć powietrza. Po każdej serii 15 uciśnięć ratownik wdmuchujący powietrze powinien być gotowy do działania z jak najmniejszym opóźnieniem. Jest pomocne, kiedy ratownik uciskający klatkę piersiową głośno odlicza do 15.
- Uniesienie brody i odchylenie głowy należy utrzymywać przez cały czas. Wdmuchnięcie powietrza powinno zwykle zajmować 2 sekundy, podczas których nie należy uciskać klatki piersiowej; uciski powinny być wznawiane natychmiast po wdmuchnięciu powietrza do klatki piersiowej, gdy ratownik odsunie swoje usta od twarzy poszkodowanego.
- Jeżeli ratownicy chcą zmienić się miejscami – zwykle wówczas, gdy uciskający klatkę piersiową czuje się zmęczony – powinni to zrobić tak szybko i delikatnie, jak tylko jest to możliwe. Ratownik uciskający klatkę piersiową powinien zapowiedzieć zmianę, po wykonaniu serii 15 uciśnięć szybko zająć miejsce przy głowie poszkodowanego i, utrzymując udrożnione drogi oddechowe, 2 razy wdmuchnąć powietrza do klatki piersiowej poszkodowanego. Podczas tego manewru drugi ratownik powinien zmienić pozycję w taki sposób, aby rozpocząć uciski natychmiast po wdmuchnięciu powietrza.
|
|
