Logo CIOP CIOPMapa serwisu English version
CIOPWsteczPoziom wyżejCIOP
.. | Maszyny i urządzenia | Rusztowania budowlane | Urządzenia i instalacje elektroenergetyczne


Podstawowe zasady i wymagania bhp przy użytkowaniu maszyn i innych urządzeń technicznych

Niedopuszczalne jest wyposażanie stanowisk pracy w maszyny i inne urządzenia techniczne, które nie spełniają wymagań dotyczących oceny zgodności określonych w odrębnych przepisach. Tak stanowi aktualnie art. 217 Kodeksu pracy, który w wersji obowiązującej od 1 czerwca 1997 r. stanowił, że niedopuszczalne jest wyposażanie stanowisk pracy w maszyny i inne urządzenia techniczne, które nie spełniają wymagań dotyczących oceny zgodności określonych w odrębnych przepisach.
Tymi odrębnymi przepisami są:

  • Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności t.j. (Dz. U. 2004, nr 204, poz. 2087) ze zm.

  • Rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie wymagań zasadniczych dla:

    • Maszyn i elementów bezpieczeństwa podlegających ocenie zgodności

    • Sprzętu elektrycznego

    • Urządzeń używanych na zewnątrz pomieszczeń w zakresie emisji hałasu

    • Prostych zbiorników ciśnieniowych

    które weszły w życie z dniem 1 maja 2004 r., - uzyskania przez Rzeczpospolitą Polską członkostwa w Unii Europejskiej, zgodne z postanowieniami ustawy o systemie oceny zgodności.


Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 20 grudnia 2005 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn i elementów bezpieczeństwa (Dz. U. 2005 nr 259, poz. 2170), z maszyn i innych urządzeń, które mogą być wykorzystywane podczas prac w budownictwie, następujące podlegają procedurze oceny zgodności z wymaganym udziałem jednostki notyfikowanej:

  • Pilarki tarczowe (jedno- i wielopiłowe) do drewna i podobnych materiałów

  • Strugarki wyrówniarki do obróbki drewna z ręcznym posuwem

  • Jednostronne strugarki grubiarki do drewna z ręcznym podawaniem lub odbieraniem

  • Pilarki taśmowe do drewna i podobnych materiałów, wyposażone w stały lub ruchomy stół lub wózek z ręcznym podawaniem lub odbieraniem

  • Obrabiarki kombinowane do drewna i podobnych materiałów, w skład których wchodzą obrabiarki wyżej wymienione

  • Wielowrzecionowe czopiarki do drewna z ręcznym posuwem

  • Frezarki pionowe dolnowrzecionowe z posuwem ręcznym, do drewna i podobnych materiałów

  • Przenośne pilarki łańcuchowe do drewna

  • Prasy, w tym prasy krawędziowe, do obróbki metali na zimno, z ręcznym podawaniem lub odbieraniem, których ruchome elementy robocze mogą mieć skok większy niż 6 mm i prędkość przekraczającą 30 mm/s

  • Maszyny do robót podziemnych następujących rodzajów: maszyny szynowe - lokomotywy i wózki hamulcowe, hydrauliczne obudowy zmechanizowane

  • silniki spalinowe przeznaczone do instalowania w maszynach do robót podziemnych

  • Urządzenia do podnoszenia osób, stwarzające ryzyko upadku z wysokości większej niż 3 m.


UWAGA!: z dniem 29 grudnia 2009 r. wchodzi w życie Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 21 października 2008 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn (Dz.U. nr 199, poz. 1228).


Deklarację zgodności powinny mieć wszystkie maszyny i inne urządzenia wprowadzone do eksploatacji poczynając od dnia 1 czerwca 1997 roku.

Od dnia 1 maja 2004 r. - wejścia Polski do UE spośród maszyn, które mogą być stosowane w budownictwie, ocenie zgodności z udziałem jednostki notyfikowanej podlegają:

  • Pilarki tarczowe do drewna z ręcznym posuwem lub dostawnym mechanizmem posuwowym albo wyposażone w poruszany ręcznie stół przesuwny

  • Strugarki wyrówniarki i strugarki grubiarki do drewna ręcznym podawaniem lub odbieraniem

  • Pilarki taśmowe do drewna i podobnych materiałów z ręcznym podawaniem lub odbiorem

  • Przenośne pilarki łańcuchowe do drewna

  • Urządzenia do podnoszenia osób, stwarzające ryzyko upadku z wysokości większej, niż 3 m

  • Konstrukcje chroniące przed skutkami wywrócenia (ROPS) stosowane np. do robót budowlanych ziemnych

  • Konstrukcje chroniące przed spadającymi przedmiotami (FOPS)



Deklaracja zgodności z wymaganiami zasadniczymi będzie wystawiana dla wszystkich maszyn i urządzeń technicznych podlegających ocenie zgodności, przy czym dla maszyn ujętych w zał. 2. do rozporządzenia w sprawie wymagań zasadniczych dla maszyn i elementów bezpieczeństwa na podstawie certyfikatu jednostki notyfikowanej.
Obowiązek oznakowania znakiem CE dotyczyć będzie wszystkich maszyn i urządzeń technicznych podlegających ocenie zgodności.

Do maszyn i innych urządzeń technicznych użytkowanych w budownictwie odnoszą się postanowienia:

  • Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy (Dz. U. 2002, Nr 191, poz. 1596) ze zm. (Dz. U. z 2003 r., nr 178, poz. 1745) stanowi, że maszyny nabyte przed 1 stycznia 2003 powinny być w terminie do 1 stycznia 2006 dostosowane do wymagań tego rozporządzenia

  • Rozdział 7 Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych (Dz. U. 2003, Nr 47, poz. 401).

Ww. Rozporządzenie Ministra Gospodarki, oprócz minimalnych wymagań bezpieczeństwa odnoszących się do wszystkich maszyn, a dotyczących:

  • elementów i układów sterowania,

  • uruchamiania i zatrzymywania,

  • ochrony przed spadającymi lub odlatującymi elementami oraz emitowanymi gazami, pyłami i innymi czynnikami szkodliwymi,

  • ryzykiem pożaru, wybuchu oraz przewrócenia się osłon i innych urządzeń ochronnych,

  • oznakowania


określa także wymagania dotyczące organizacji pracy związanej z użytkowaniem maszyn i innych urządzeń technicznych.

W obydwu rozporządzeniach określone są również szczegółowe minimalne wymagania dotyczące wybranych grup maszyn, między innymi stosowanych w budownictwie maszyn:

  • samojezdnych,
  • do podnoszenia ładunków i ludzi

  • wózków jezdniowych.

  • Obydwa te aspekty, ale w odniesieniu do maszyn i innych urządzeń stosowanych w budownictwie ujmuje szczegółowiej wymienione wcześniej Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003 r.
    Rozporządzenia te stanowią między innymi, że:

    • maszyny i inne urządzenia techniczne udostępnione pracownikom przez pracodawcę powinny być:

    • właściwe (przeznaczone) do wykonywania danej pracy i warunków jej wykonywania, lub odpowiednio do tego przystosowane

    • montowane i użytkowane zgodnie z instrukcją producenta

    • obsługiwane przez przeszkolone i upoważnione osoby

    • utrzymywane w stanie zapewniającym ich sprawność

    Maszyny i inne urządzenia techniczne podlegające dozorowi technicznemu mogą być użyte na terenie budowy tylko wówczas jeśli mają aktualne dokumenty uprawniające do eksploatacji. Operatorowi każdej maszyny powinna być udostępniona instrukcja bhp.
    W przypadku gdy bezpieczne użytkowanie maszyn jest uzależnione od warunków, w jakich są one instalowane, pracodawca powinien poddać maszyny:

    • wstępnej kontroli, po ich zainstalowaniu, a przed przekazaniem do eksploatacji po raz pierwszy;

    • kontroli po zainstalowaniu na innym stanowisku pracy lub w innym miejscu.

    Pracodawca powinien zapewnić, aby maszyny narażone na działanie warunków powodujących pogorszenie ich stanu technicznego, co może spowodować powstawanie sytuacji niebezpiecznych, poddane były:

    • okresowej kontroli, a także badaniom;

    • specjalnej kontroli w przypadku możliwości pogorszenia bezpieczeństwa związanego z maszyną, a będącego wynikiem:

  • prac modyfikacyjnych,

  • zjawisk przyrodniczych,

  • wydłużonego czasu postoju maszyny,

  • niebezpiecznych uszkodzeń oraz wypadków przy pracy.

  • Kontroli tych dokonują jednostki działające na podstawie odrębnych przepisów albo osoby upoważnione przez pracodawcę i posiadające odpowiednie kwalifikacje.
    Wyniki tych kontroli rejestruje się i przechowuje, do dyspozycji zainteresowanych organów, zwłaszcza nadzoru i kontroli warunków pracy, przez okres 5 lat od dnia zakończenia tych kontroli, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej.
    Dokument potwierdzający przeprowadzenie ostatniej kontroli maszyny powinien być dostępny w miejscu użytkowania maszyny, jeśli jest ona użytkowana poza terenem zakładu pracy.

    W przypadku stwierdzenia w czasie pracy uszkodzenia maszyny lub innego urządzenia technicznego należy je niezwłocznie unieruchomić i odłączyć dopływ energii.
    Dokonywanie napraw i czynności konserwacyjnych sprzętu zmechanizowanego będącego w ruchu jest zabronione.

    Maszyny i oprzyrządowanie przeznaczone do podnoszenia ładunków dobiera się z uwzględnieniem wielkości ładunków, jakie będą nimi przenoszone, miejsc uchwytu, sposobu i miejsca umieszczenia ładunku, sprzętu do mocowania oraz warunków atmosferycznych, w jakich mogą być przemieszczane. Oprzyrządowanie maszyn przeznaczonych do podnoszenia ładunków, jeżeli nie jest rozmontowywane po użyciu, oznakowuje się w celu poinformowania użytkowników o właściwościach oprzyrządowania, w tym zwłaszcza dopuszczalnej nośności.

    Przeciążanie maszyn i innych urządzeń technicznych ponad dopuszczalne obciążenie robocze jest zabronione, z wyjątkiem przeciążeń dokonanych w czasie badań i prób.

    Nie przenosi się ładunków nad niezabezpieczonymi miejscami pracy, w których zwyczajowo przebywają pracownicy. Jeżeli jednak praca nie może być wykonywana w inny sposób, pracodawca powinien ustalić zasady bezpiecznego jej wykonywania oraz zapewnić przestrzeganie tych zasad.

    Pracownicy mogą być transportowani przy pomocy mechanicznie napędzanej maszyny, która jest przeznaczona do tego celu.

    Na górę strony

    Siedziba instytutu
    Strona głównaIndeks słówStrona BIPCIOP