MIĘDZYNARODOWA KARTA CHARAKTERYSTYKI ZAGROŻEŃ ZAWODOWYCH GÓRNIK KOPALNI WĘGLA KAMIENNEGO

Praca pod ziemią związana jest z szeregiem zagrożeń naturalnych spowodowanych ruchem górotworu takich jak tąpnięcia, zawały, oberwanie się skał ze stropu, wyrzuty gazów i skał. Górnik posługuje się maszynami i urządzeniami co stwarza niebezpieczeństwo wypadków i urazów w wyniku przemieszczania się maszyn i ich wirujących części. Roboty strzałowe, wyrzuty gazów i pożary są źródłem emisji gazów drażniących i toksycznych. Wymuszona pozycja ciała i nadmierny wysiłek fizyczny podczas pracy mogą być przyczyną bólów pleców, ramion i rąk. Praca pod ziemią związana jest z zagrożeniem występowania pyłów zwłókniających, metanu oraz wód kopalnianych. Zagrożenie wypadkowe towarzyszące pracy górnika stanowi źródło stresu.

Czynniki mogące powodować wypadki	Tąpnięcia, zawały, oberwania się skał ze stropów i ociosów - możliwość urazów, w tym śmiertelnych
	Metan - możliwość ciężkich urazów i śmierci w wyniku wybuchu
	Gazy toksyczne i drażniące (tlenek węgla, tlenki azotu) - możliwość ostrych zatruć, niekiedy śmiertelnych
	Maszyny i urządzenia górnicze do urobku węgla i transportu poziomego i pionowego węgla i ludzi - możliwość urazów
	Prąd elektryczny - możliwość porażenia w przypadku wadliwie działającego sprzętu elektrycznego
Czynniki fizyczne	Nadmierny hałas pochodzący z urządzeń mechanicznych - możliwość uszkodzenia słuchu [patrz: uwaga 2, 3]
	Niedostateczne oświetlenie panujące pod ziemią - możliwość chorób narządu wzroku
	Wibracje miejscowe – możliwość zespołu wibracyjnego [patrz: uwaga 2, 3]
	Wysoka wilgotność w kopalniach - możliwość pogorszenia przebiegu chorób reumatycznych, grzybicyo
	Gorący mikroklimat szczególnie w kopalniach głębokich – możliwość zespołu przegrzania
	Promieniowanie jonizujące (produkty rozpadu radonu w powietrzu, izotopy radu w wodach kopalnianych i osadach) – możliwość rozwoju chorób nowotworowych
Czynniki chemiczne i pyły	Niskie stężenie tlenu i wysokie stężenie dwutlenku węgla jako wynik zaburzenia składu gazów powietrza kopalnianego – możliwość niedotlenienia i śmierci przez uduszenie
	Pył kopalniany o działaniu zwłókniającym (mieszanina pyłu węgla, krzemionki, metali śladowych) - możliwość wystąpienia pylicy płuc
	Wody kopalniane i oleje zawierające substancje uczulające, głównie chrom – możliwość chorób  skóry
Czynniki biologiczne	Pasożyty, m.in. tęgoryjec dwunastnicy - możliwość zakażenia chorobami pasożytniczymi, w tym ankylostomiazą
	Grzyby związane z używaniem gumowych butów – możliwość grzybicy skóry stóp
Czynniki ergonomiczne, psychospołeczne i związane z organizacją pracy	Praca zmianowa, obejmująca zmianę nocną - możliwość stresu, zaburzeń rytmu biologicznego, obniżonej zdolności do pracy fizycznej
	Duże ryzyko wypadkowe - możliwość stresu psychicznego
	Ciężka praca fizyczna, wymuszona pozycja ciała, wykonywanie czynności powtarzalnych - możliwość dolegliwości bólowych wynikających z przeciążenia układu mięśniowo-szkieletowego

	Należy stosować odpowiednio dobrane antyelektrostatyczne środki ochrony zbiorowej oraz indywidualnej.
	Należy stosować ochronniki słuchu.
	Należy stosować rękawice antywibracyjne.
	Należy stosować środki ochrony układu oddechowego (maski  i półmaski przeciwpyłowe) w celu uniknięcia wdychania pyłów, gazów lub aerozoli.
	Należy stosować urządzenia monitorujące poziom stężenie gazów toksycznych i wybuchowych oraz indywidualne próbniki pyłów.
	Należy stosować zasypki przeciwgrzybiczne.

Synonimy	Górnik, górnik kopalni węgla, górnik kopalni podziemnej.
Definicja i/lub opis zawodu	Górnicy wykonują prace udostępniające, przygotowawcze i eksploatacyjne związane z wydobyciem węgla kamiennego. Do prac udostępniających należy drążenie szybów i ich zabezpieczenie przez odpowiednie zabudowanie. Szyby drążone są metodami strzelniczymi. Prace przygotowawcze polegają na drążeniu chodników i ich zabezpieczeniu przez montaż stalowych konstrukcji (obudowy). Prace eksploatacyjne, czyli urabianie węgla, odbywa się metodą strzałową lub przy pomocy kombajnów ścianowych i strugów. Urobek zostaje załadowany na przenośniki lub wózki, głównie systemem zmechanizowanym, częściowo ręcznie. Pusta przestrzeń po wydobyciu węgla musi być wypełniona tzw. “podsadzką”. Górnicy przesuwają wszystkie urządzenia i obudowy do innego miejsca, w którym rozpoczyna się wydobywanie węgla. Zadania te wykonują górnicy strzałowi, kombajniści, ładowacze, górnicy wrębiarze, strugowi, podsadzkarze, rabunkarze.
Zawody pokrewne	Górnik kopalni rud metali, górnik kopalni podziemnej siarki, górnik kopalni soli, górnik kopalni odkrywkowej.
Wykonywane czynności	Doraźne remonty maszyn i urządzeń górniczych oraz urządzeń elektrycznych, ładowanie urobku, montaż i usuwanie obudowy, obsługa maszyn i urządzeń górniczych, obsługa pomp i sprężarek, obsługa transportu, obsługa urządzeń wentylacyjnych, obsługa windy, odstrzały, wiercenie otworów, wypełnianie komór podsadzką, zakładanie ładunków wybuchowych.
Podstawowy stosowany sprzęt	Kompleks ścianowy do urabiania pokładów składający się z kombajnu ścianowego, obudowy zmechanizowanej oraz przenośnika do odstawy urobionego węgla, kolejka podwieszona, spągoładowarka, układy kabli zasilających kombajn ścianowy, wiertarki elektryczne i pneumatyczne, podnośniki, kilofy, łopaty, młoty.
Miejsca/obszary, gdzie zawód występuje powszechnie	Kopalnie węgla kamiennego.

Uwagi	Specyfika narażeń, rodzaju wykonywanych prac i ryzyka zdrowotnego uzasadnia wyodrębnienie pracy górnika kopalni węgla kamiennego od pracy górnika w innych kopalniach podziemnych. Najczęstsze skutki zdrowotne pracy w górnictwie węgla kamiennego to pylice płuc, uszkodzenia słuchu, zespół wibracyjny, choroby reumatyczne, przewlekłe zapalenia oskrzeli, choroby skóry. Ryzyko zapadalności na choroby zawodowe w górnictwie węgla kamiennego w Polsce jest sześcio - do ośmiokrotnie wyższe niż w innych gałęziach gospodarki narodowej.
Piśmiennictwo	Rozporządzenie MPiPS z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (t.j. Dz. U z 2003 r., Nr 169, poz. 1650 z póź.zm); Rozporządzenie MZiOS z 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy. (Dz. U. Nr 69, poz.332 z póź.zm); Rozporządzenie MPiP S z dnia 14 marca 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych (Dz. U. Nr 26, poz. 313 z późn.zm.) Rozporządzenie RM z 10 września 1996 r. w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet (Dz. U. Nr 114, poz. 545 z póź.zm) ROZPORZĄDZENIE MPiPS z dnia 27 kwietnia 2010 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz zakresu jej stosowania (Dz. U. Nr.82, poz. 537); ROZPORZĄDZENIE MEN z dnia 24 czerwca 2008 r. podstaw programowych kształcenia w zawodach: górnik eksploatacji podziemnej, górnik odkrywkowej eksploatacji złóż, monter instalacji gazowych, monter instrumentów muzycznych, monter sieci komunalnych, stolarz, technik hydrolog, technik instrumentów muzycznych, technik meteorolog i technik papiernictwa (Dz. U. Nr 129 poz. 825); ROZPORZĄDZENIE RM z dnia 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych (Dz. U. Nr 105 poz. 869); ROZPORZĄDZENIE MG z dnia 28 czerwca 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higiena pracy, prowadzenie ruchu oraz specjalistyczne zabezpieczenie przeciwpożarowe w podziemnych zakładach górniczych (Dz. U. Nr 139, poz. 1169 z późn. zm.) Informator - "Środki ochrony indywidualnej". INFOCHRON. Warszawa. CIOP 2000.