Logo CIOP CIOPMapa serwisu English version
CIOPWsteczPoziom wyżejCIOP
.. | Czynniki szkodliwe | Wypadki przy pracy | Choroby zawodowe | Świadczenia | Stanowisko pracy | Inne


Inne

2009

Byty pracownik zgłosił się z prośbą o potwierdzenie wysokości jego przychodów osiąganych w latach 1970-1977. Niestety, nie posiadamy już kartotek płacowych ztego okresu, ale w aktach osobowych są umowy i angaże. Czy można wystawić druk Rp-7 na podstawie tych dokumentów?

Tak.W sytuacji, w której nie zachowały się kartoteki płacowe, pracodawca może wykazać przychód na podstawie dokumentacji zastępczej, znajdującej się w aktach osobowych pracownika (są to np. umowy o pracę, angaże, pisma o mianowaniu). Jednak obliczając wysokość wynagrodzenia na pod¬stawie dokumentacji innej niż płacowa, pracodawca może uwzględnić tylko stałe składniki wynagrodzenia, przysługujące bezwarunkowo i określone kwotowo, np. wynagrodzenie zasadnicze, stałe dodatki określone kwotowo lub procentowo od znanego kwotowo składnika wynagrodzenia.
Premie oraz inne składniki wynagrodzenia należy uwzględnić tylko wówczas, gdy zachowana dokumentacja wskazuje jednoznacznie na ich faktyczną wypłatę w określonej wysokości.
Nie należy uwzględniać premii uznaniowych i innych składników wynagrodzenia, które wypłacane były w zmiennej wysokości (np. nagród uzależnionych od wykonywanych zadań), na które nie ma potwierdzenia, czy, i w jakiej wysokości zostały wypłacone. Jeżeli w dokumentacji zawarte będą dane o wynagrodzeniu pracownika określone stawką godzinową, wynagrodzenie można wyliczyć  tylko wówczas, gdy zachowały się dane dotyczące liczby faktycznie przepracowanych przez pracownika godzin.
Na druku ZUS Rp-7 należy umieścić informację, na podstawie jakiej dokumentacji wystawiono to zaświadczenie.
Podstawa prawna: § 20 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w spra¬wie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (DzU nr 10 poz. 49 ze zm.) oraz art. 125a ustawy z dnia 17 grud¬nia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (T. jedn. DzU z 2004 r., nr 39 poz. 353 ze zm).

Jesteśmy firmą zatrudniającą prawie 40 pracowników. Obecnie zamierzamy zatrudnić kilku emerytów i rencistów. Czy w związku z zatrudnieniem takich osób istnieją jakieś dodatkowe obowiązki wobec ZUS?

Tak. Zatrudnianie świadczeniobiorców niesie ze sobą obowiązki wynika¬jące z przepisów ustawy emerytalnej. Płatnik składek zatrudniający emeryta lub rencistę jest zobowiązany każdorazowo poinformować  właściwy Oddział ZUS o takim fakcie. W zawiadomieniu tym podaje datę początku zatrudnie¬nia i wysokość przychodu osiąganego przez świadczeniobiorcę.
Dodatkowo, niezależnie od tego, że w ciągu roku przekazywane były stosowne informacje do ZUS, pracodawca po zakończeniu każdego roku kalendarzowego przekazuje do ZUS zaświadczenie o wysokości przychodu uzyskanego przez emeryta lub rencistę w minionym roku.. Termin wysłania tego powiadomienia określony został na ostatni dzień lutego każdego roku.
Należy podkreślić, iż płatnik składek nie ma obowiązku informowania ZUS w przypadku, gdy zatrudnia świadczeniobiorców, którzy mogą osiągać przychody bez żadnego ograniczenia, a mianowicie:
• emerytów, którzy ukończyli wiek emerytalny (kobieta - 60 lat, mężczy¬zna - 65 lat), przy czym wiek ten ukończyli przed podjęciem zatrudnienia w danej firmie
• inwalidów wojennych pobierających rentę z tytułu niezdolności do pracy w związku z działaniami wojennymi lub pobytem w miejscach odosobnienia, lub członków ich rodzin, pobierających rentę rodzinną po tych osobach
• osób uprawnionych do renty inwalidy wojskowego w związku ze
służbą wojskową
• osób, które na swój wniosek mają zawieszoną emeryturę lub rentę
• osób, które osiągnęły przychód z tytułu działalności niepodlegającej
obowiązkowi ubezpieczeń społecznych.
Podstawa prawna: art. 103,104,125,125a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (T. jedn. DzU z 2004 r., nr 39 poz. 353 ze zm).

Zakład pracy zatrudnia świadczeniobiorców ZUS na podstawie różnych umów. Czy osiąganie przychodu z każdego rodzaju pracy zarobkowej wpływa na zawieszenie prawa do świadczeń lub zmniejszenie ich wysokości?

Nie, na zawieszenie prawa do emerytury i renty lub na zmniejszenie wysokości tych świadczeń wpływa wyłącznie przychód osiągnięty z tytułu wykonywania działalności podlegającej obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym. Za działalność tę uważa się: zatrudnienie, służbę lub inną pracę zarobkową, albo prowadzenie pozarolniczej działalności. Oznacza to, że przychód osiągany np. z tytułu wykonywania umowy o dzieło (jeżeli nie jest ona wykonywana na rzecz pracodawcy) lub też przychód uzyski¬wany z tytułu wynajmowania pokoju lub mieszkania (jeżeli wynajem nie jest dokonywany w ramach działalności gospodarczej) czy też wygrana w grach losowych - pozostaje bez wpływu na zawieszalność prawa do emerytury i renty.
Podstawa prawna: art. 104 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (T.jedn. DzU z 2004 r., nr 39 poz. 353 ze zm).

Zmarł emeryt pracujący w naszym zakładzie pracy. Pracował u nas 3 lata i za każdy rok rozliczał się z ZUS z osiąganych przychodów. Czy w przypadku śmierci emeryta przed rozliczeniem świadczenia, w wyniku czego przysługiwałby mu zwrot emerytury, z roszczeniem o zwrot tych świadczeń może wystąpić rodzina zmarłego ?

Tak, o dokonanie rozliczenia i zwrotu świadczeń można wystąpić żądając wypłaty niezrealizowanych świadczeń. Niezrealizowane świadczenia przysłu¬gują w przypadku śmierci osoby uprawnionej do emerytury lub renty, która nie pobrała przysługujących jej świadczeń. Osobami uprawnionymi do wypłaty tych świadczeń są małżonek i dzieci, z którymi emeryt lub rencista prowadził wspólne gospodarstwo domowe. W razie ich braku niezrealizowane świadczenia przysługują małżonkowi i dzieciom, z którymi osoba uprawniona nie prowadziła wspólnego gospodarstwa domowego, a w ostatniej kolejności - w razie braku i tych osób- innym członkom rodziny uprawnionym do renty rodzinnej lub na których utrzymaniu pozostawała ta osoba. Roszczenia o wypłatę niezrealizowa-nych świadczeń wygasają po upływie 12 miesięcy od dnia śmierci osoby, której przysługiwałyby świadczenia, chyba że przed upływem tego okresu zostanie zgłoszony wniosek o dalsze prowadzenie postępowania.
Podstawa prawna: art. 136 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emerytu¬rach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (T.jedn. DzU z 2004 r., nr 39 poz. 353 ze zm).

Od niedawna przejęłam w firmie prowadzenie spraw płacowo-kadrowych. Chciałabym się dowiedzieć, jakie są obowiązki pracodawców (i ich prawnych następców) wobec osób przechodzących na emeryturę i rentę?

W myśl obecnie obowiązujących przepisów, tj. art. 125 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2004 r., nr 39, poz. 353 ze zm.) pracodawcy zobowiązani są do:
1) współdziałania z pracownikiem w gromadzeniu dokumentacji niezbędnej
do przyznania świadczenia,
2) wydawania pracownikowi lub organowi rentowemu zaświadczeń nie¬
zbędnych do ustalenia prawa do świadczeń i ich wysokości,
3) przygotowania wniosku o emeryturę i przedłożenia go za zgodą      pra¬cownika organowi rentowemu nie później niż na 30 dni przed zamierzonym
terminem przejścia pracownika na emeryturę,
4) przygotowania-zazgodą pracownika-wniosku o rentę z tytułu niezdol¬
ności do pracy i przedłożenia go organowi rentowemu na30 dni przed ustaniem
prawa do zasiłków chorobowych,
5) poinformowania bezzwłocznie, po śmierci pracownika, pozostałej po
nim rodziny o warunkach uzyskania renty rodzinnej, przygotowania wniosku
o rentę rodzinną, przygotowania wniosku o rentę i przedłożenia go organowi
rentowemu.
Do kompletownia wniosku o świadczenia emerytalno-rentowe zobowią¬zani są pracodawcy oraz inni płatnicy składek, z wyjątkiem zleceniodawców, osób fizycznych zatrudniających pracowników, nie wypłacających świadczeń z ubezpieczenia chorobowego, oraz płatników składek, którzy opłacają składkę za siebie i osoby współpracujące.
Płatnik składek jest zobowiązany do kompletowania wniosku wyłącznie w odniesieniu do ubezpieczonego, za którego opłaca składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe w chwili zgłoszenia przez tego ubezpieczonego wniosku o emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy albo zgłoszenia przez członka rodziny zmarłego ubezpieczonego wniosku o rentę rodzinną.
Do kompletowania wniosku o świadczenie emerytalno-rentowe nie są zobowiązani:
1) pracodawcy niewypłacający zasiłków chorobowych, tj. zgłaszający do
ubezpieczenia chorobowego mniej niż 20 ubezpieczonych,
2) zleceniodawcy,
3) płatnicy składek zobowiązani do opłacania składek za siebie i osoby
współpracujące.
Za datę zgłoszenia wniosku o emeryturę i rentę przyjmuje się datę sporządze-nia wniosku przez płatnika zobowiązanego do kompletowania tego wniosku.
Kolejnym obowiązkiem płatnika składek jest wystawianie dokumentów (zaświadczeń) na żądanie organu rentowego w celu udowodnienia okresów składkowych i nieskładkowych, o których mowa w wym. ustawie emerytalnej.
Płatnik składek jest również zobowiązany do wystawienia dokumentów (zaświadczeń) w celu udowodnienia okresów pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, okresów pracy górniczej oraz okresów pracy na kolei.
Płatnik składek jest ponadto zobowiązany do wystawiania zaświadczeń o wysokości przychodu stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne wypłaconego za okresy, za które przychód ten przysługuje, a także o wysokości następujących należności:
- wynagrodzeń za czas niezdolności do pracy, wypłaconych na podstawie
Kodeksu pracy
- zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego
- świadczenia rehabilitacyjnego
- zasiłku wyrównawczego, świadczenia wyrównawczego lub dodatku wyrównawczego
- wartości rekompensaty pieniężnej z tytułu okresowego nie podwyższania płac w sferze budżetowej oraz utraty niektórych wzrostów i dodatków do emerytur i rent
- kwot zasiłków dla bezrobotnych
- kwot zasiłków szkoleniowych lub stypendiów wypłaconych z urzędu pracy
za okres udokumentowanej niezdolności do pracy.
Na następcy prawnym byłego pracodawcy ciążą również obowiązki w za¬kresie ustalania prawa do emerytury i renty.
Pracownikom, którzy zostali przejęci wraz z częścią zakładu, zaświadczenie o wysokości osiąganych zarobków lub dochodu powinien wystawiæ nowy pracodawca. Zgodnie bowiem z art. 231 Kodeksu pracy- w razie przejęcia zakładu pracy lub jego części przez innego pracodawcę staje się on z mocy prawa stroną w dotychczasowych stosunkach pracy. Zmiana pracodawcy oznacza przejęcie przez nowego właściciela wszystkich, zarówno majątkowych jak i niemajątkowych, praw i obowiązków ze stosunku pracy. Tym samym nowy pracodawca ma prawo m.in. do wystawiania zaświadczeń o wysokości zarobków na druku Rp-7, świadectwa pracy oraz świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.
Przepis ten nie ma natomiast zastosowania do pracowników, z którymi rozwiązano stosunek pracy przed przekształceniem, lub którzy pozostali i są nadal zatrudnieni w nieprzejętej części zakładu pracy, jeżeli ten zakład pracy jest w dalszym ciągu placówką zatrudnienia i nie uległ likwidacji.
Pracodawcą właściwym do wystawienia dokumentu wg druku ZUS Rp-7 dla pracowników pozostałych w nieprzyjętej części przedsiębiorstwa, lub z którymi rozwiązano stosunek pracy przed przekształceniem, jest ich dotychczasowy pracodawca.
W przypadku, gdy dotychczasowy zakład pracy przekazał dokumenty płacowe pracowników, z którymi rozwiązano stosunek pracy, zaświadczenie o wynagrodzeniu można wystawić na podstawie uwierzytelnionych kopii list płac. Potwierdzenia powinien dokonać uprawniony do tego rodzaju czynności pracownik firmy, np. główny księgowy.
W przypadku, gdy dokumentacja płacowa nie istnieje lub uległa zniszcze¬niu, zaświadczenie o wysokości osiągniętych wynagrodzeń może byæ wydane przez pracodawcę (jego następcę prawnego) na podstawie danych zawartych w aktach osobowych pracownika, np. umowach o pracę, pismach o powołaniu, mianowaniu oraz w innych pismach określających wynagrodzenie danego pracownika.
Jeżeli proces likwidacji został zakończony, a zlikwidowany zakład pracy był przedsiębiorstwem państwowym, były pracownik powinien zwrócić się o wydanie dokumentacji płacowej do następcy prawnego, tj. utworzonej w wyniku przekształcenia spółki skarbu państwa, spółki prawa cywilnego lub handlowego, które powstały po sprywatyzowaniu przedsiębiorstwa.
Poszukując danych o zarobkach warto wiedzieć, że spółki prawa cywilnego lub handlowego, które w wyniku prywatyzacji powstały na bazie byłych przed¬siębiorstw państwowych, powinny były przejąć wraz z majątkiem również dokumentację osobową i płacową pracowników. W przypadku upadłości i likwidacji zakładu, dokumentację pracowniczą powinien był przejąć organ nadrzędny, z reguły właściwy minister lub wojewoda.
W przypadku, gdy postępowanie likwidacyjne lub upadłościowe trwa, zaświadczenie o zarobkach na druku Rp-7 może wystawić likwidator lub syndyk masy upadłości.
Syndyk masy upadłości może wystawić zaświadczenie o wysokości wynagrodzenia wyłącznie w okresie trwania postępowania upadłościowego. Z chwilą zakończenia tego postępowania lub jego umorzenia, zainteresowany powinien z akt rejestrowych w rejonowym sądzie gospodarczym wynotować nazwiska i adresy członków dyrekcji (zarządu) firmy (spółki) i do nich wystąpić o wystawienie zaświadczenia o zarobkach nadruku ZUS Rp-7 lub o wskazanie, kto przejął dokumentację pracowniczą zlikwidowanego zakładu.

2008

Jaka ochrona prawna przysługuje pracownikom w wieku przedemerytalnym

Przepisy dotyczące prawa pracy gwarantują szczególną ochronę kontynuacji zatrudnienia przez pracowników tuż przed osiągnięciem wieku emerytalnego. Ochrona ta obejmuje zakaz wypowiadania
umowy o pracę przez pracodawcę oraz znaczne ograniczenie w zakresie dopuszczalności wypowiedzenia warunków pracy i płacy.
Zakaz wypowiadania umowy o pracę
Zgodnie z art. 39 Kodeksu pracy, pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia
umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku. Nie dotyczy to pracownika, który uzyskał prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Ochrona przewidziana powołanym przepisem uwarunkowana jest nie tylko wiekiem, ale także odpowiednim stażem pracy, uprawniającym do emerytury w dniu osiągnięcia tego wieku. Należy podkreślić, iż ustanowiony w tym przepisie zakaz związany został wyłącznie z pojęciem wypowiedzenia umowy o pracę bez względu na to, kiedy następuje rozwiązanie stosunku pracy. Jest to przepis prawny zakazujący wypowiedzenia umowy o pracę w okresie trwania ochrony przedemerytalnej, która nie sprzeciwia się rozwiązaniu stosunku pracy, jeżeli
wypowiedzenie zostało dokonane przed datą obowiązywania zakazu wypowiedzenia. Przepis ten nie chroni także pracowników w wieku przedemerytalnym przed rozwiązaniem umowy bez wypowiedzenia
zarówno na podstawie art. 52 k.p. (rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika), jak i w okolicznościach przewidzianych w art. 53 k.p. (rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia w związku z upływem okresu zasiłku chorobowego). Należy podkreślić, iż ochrona przewidziana w art. 39 k.p. nie dotyczy pracowników zatrudnionych na podstawie powołania. Do tych pracowników
stosuje się przepisy art. 72 k.p., z których wynika, że w razie odwołania pracownika, któremu brakuje nie więcej niż 2 lata do nabycia prawa do emerytury, organ odwołujący jest obowiązany zapewnić mu
inną pracę, odpowiednią ze względu na jego kwalifikacje zawodowe, przy czym przez okres równy okresowi wypowiedzenia pracownik ma prawo do wynagrodzenia w wysokości przysługującej przed odwołaniem. Zakaz wypowiedzenia umowy o pracę wynikający z art. 39 Kodeksu pracy, nie dotyczy pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy i pobierającego jednocześnie emeryturę, taki pogląd wyraził Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 11.06.1991 r., sygn. akt I PZP 19/91.
Wiek emerytalny
W świetle obowiązujących przepisów ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2004 r., nr 39 poz. 353 ze zm.) powszechnym wiekiem emerytalnym
uprawniającym do przejścia na emeryturę jest wiek wynoszący dla kobiet 60 lat, a dla mężczyzn 65 lat. Ponadto wymieniona ustawa przewiduje możliwość wcześniejszego przejścia na emeryturę przez
tych ubezpieczonych (art. 29-46), którzy spełnią wymagane warunki do dnia 31 grudnia 2008 r. Są to np. górnicy, kolejarze, pracownicy zatrudnieni w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze.
Wiek emerytalny tych pracowników, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie
przepisów dotychczasowych, które zawiera rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników, zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Zakaz wypowiedzenia umowy o pracę obejmuje również pracowników,
zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, którym brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia ustawowo obniżonego wieku emerytalnego dla tych kategorii zatrudnionych,
jeżeli dalszy okres zatrudnienia umożliwia im uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego niższego ustawowego wieku emerytalnego. Powyższe oznacza, że określony w art. 39 k.p. zakaz wypowiedzenia
umowy o pracę obejmuje również pracowników, zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, którym brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia ustawowo obniżonego
wieku emerytalnego dla tych kategorii zatrudnionych, jeżeli dalszy okres zatrudnienia umożliwia im uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego niższego ustawowego wieku emerytalnego.
Przedstawione zasady ochrony kontynuacji zatrudnienia pracowników w wieku przedemerytalnym nie mają zastosowania w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy. W takich przypadkach
nie stosuje się przepisów szczególnych, dotyczących ochrony pracowników przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem umowy o pracę (art. 411 k.p.). Podobnie, w myśl art. 24113 k.p., w razie zmiany układu zbiorowego, postanowienia układu mniej korzystne dla pracowników wprowadza się w drodze wypowiedzenia pracownikom dotychczasowych warunków umowy o pracę. Nie mają w tym zakresie zastosowania przepisy szczególne, ograniczające dopuszczalność wypowiadania warunków umowy, w tym także dotyczące pracowników w wieku przedemerytalnym.
Podstawy prawne:
1. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn. DzU z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
2. Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych (DzU nr 162, poz. 1118 z późn. zm.).
3. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku
emerytalnego pracowników, zatrudnionych w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze (DzU nr 8, poz. 43 z późn. zm.).

Jestem lekarzem „zabiegowym”, wykonywałem pracę zaliczaną do prac w szczególnych warunkach. W jakim wieku mogę przejść na emeryturę, jeżeli moja praca wykonywana była około 12 lat w Polsce, w szpitalu i 4 lata za granicą w ramach kontraktu, za pośrednictwem POLSERWISU. Urodziłem się w roku 1948. Czy pracę wykonywaną w szczególnych warunkach dającą możliwość wcześniejszego przejścia na emeryturę – bez względu na okres jej wykonywania można sumować, czy też musi być wykonywana nieprzerwanie w jednym zakładzie pracy?

Ustawa emerytalna przewiduje możliwość przejścia na emeryturę przez mężczyznę urodzonego przed dniem 1 stycznia 1949 r., który legitymuje sie ogólnym co najmniej 25-letnim okresem składkowym
i nieskładkowym, w tym co najmniej 15-letnim okresem pracy wykonywanej w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. Z przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.
wynika, że praca może być uznana za wykonywaną w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, jeżeli była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Za taką nie będzie zatem
uznana praca wykonywana w połowie wymiaru czasu pracy, lub też w pełnym wymiarze czasu pracy, lecz sporadycznie, np. 2-3 dni w miesiącu. Nie oznacza to jednak, że osoba ubiegająca sie o wcześniejszą
emeryturę musi udowodnić 15 lat nieprzerwanej pracy w tych warunkach. Okresy pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze podlegają zliczeniu na przestrzeni całego życia zawodowego.
Łącznie udowodniony okres takiej pracy musi wynosić 15 lat. Dlatego też ubezpieczony, urodzony przed dniem 1 stycznia 1949 r. (np. w roku 1948), który legitymuje sie stażem emerytalnym wynoszącym 25 lat składkowych i nieskładkowych, w tym co najmniej 15 latami pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, wymienionymi w wykazie A załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników, wykonywanymi stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku, może przejść na wcześniejszą emeryturę w wieku 60 lat. Uprawnienie to gwarantuje art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU nr 162, poz. 1118 ze zm.). Wyjaśniając przypadek Czytelnika, należy poinformować, że uzyska on emeryturę w obniżonym wieku emerytalnym, tj. po
ukończeniu 60 lat oraz udowodnieniu, że ma ogółem 25 lat pracy – składkowych i nieskładkowych, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Jak wynika z treści pytania, Czytelnik ma 16-letni staż pracy w warunkach szczególnych, w tym 12 lat pracy w kraju i 4 lata pracy za granicą za pośrednictwem firmy POLSERWIS, które to lata w tym przypadku się sumuje.

Nasza pracownica ubiegała się o rentę chorobową z ZUS, lecz pod koniec kwietnia br. otrzymała odmowę z powodu stwierdzenia przez lekarza orzecznika, że jest zdolna do pracy. Pracownica nie zgadza się z taką decyzją i pyta, w jaki sposób można się odwołać?

Do końca 2004 r. orzecznictwo lekarskie ZUS do celów  emerytalno-rentowych było jednoosobowe i jednoinstancyjne. Lekarz orzecznik wydawał orzeczenie o stwierdzeniu lub braku niezdolności do pracy, które stanowiło podstawę do wydania przez ZUS decyzji, od której przysługiwało odwołanie do sądu.
Od dnia 1 stycznia 2005 r. nastąpiły w tym zakresie zmiany. Tak jak dotychczas orzeczenie o niezdolności do pracy wydaje lekarz orzecznik ZUS, ale od tego orzeczenia, jeszcze przed wydaniem decyzji przez organ rentowy, można złożyć odwołanie (sprzeciw) do odwoławczej komisji lekarskiej ZUS. Sprzeciw do
komisji lekarskiej można wnieść w ciągu 14 dni od dnia doręczenia orzeczenia lekarza orzecznika ZUS. Komisja lekarska może zmienić orzeczenie lekarza orzecznika w całości lub w części. Nie będzie jednak rozpatrywać sprzeciwu wniesionego po terminie, z tym, że w uzasadnionych przypadkach ZUS – na wniosek osoby zainteresowanej – może przywrócić termin na wniesienie sprzeciwu. Odwołanie od orzeczenia lekarza orzecznika, w formie zarzutu wadliwości, ma też prawo wnosić prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Może to uczynić w ciągu 14 dni od dnia wydania orzeczenia lekarza
orzecznika. Osoba zainteresowana będzie poinformowana o wniesieniu zarzutu wadliwości. Decyzję o przyznaniu bądź odmowie prawa do świadczenia emerytalno- rentowego organ rentowy wyda na podstawie orzeczenia lekarza orzecznika, od którego nie wniesiono sprzeciwu i co do którego nie wniesiono zarzutu wadliwości, albo na podstawie orzeczenia komisji lekarskiej, jeśli orzeczenie lekarza orzecznika zostało zakwestionowane przez osobę zainteresowaną lub prezesa ZUS.
Ustawa wprowadziła też ważne zmiany w Kodeksie postępowania cywilnego z zakresie procedury w sprawach odwołań rozpatrywanych przez sądy. Jeżeli w odwołaniu od decyzji organu rentowego wskazano nowe okoliczności dotyczące niezdolności do pracy lub niezdolności do
samodzielnej egzystencji, które powstały po dniu wydania orzeczenia przez lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, od którego nie wniesiono sprzeciwu lub po dniu wydania orzeczenia
komisji lekarskiej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, organ rentowy nie przekazuje odwołania do sądu, lecz kieruje sprawę do lekarza orzecznika do ponownego rozpatrzenia. W tym przypadku organ
rentowy uchyla poprzednią decyzję, rozpatruje nowe okoliczności i wydaje nową decyzję, od której przysługuje odwołanie do sądu. Sądy będą odrzucały odwołania od decyzji opartych na orzeczeniu
lekarza orzecznika, jeżeli zainteresowany nie wykorzystał drogi odwoławczej w ZUS i odwołanie jest oparte wyłącznie na zarzutach dotyczących tego orzeczenia. W uzasadnionych przypadkach sąd
będzie mógł jednak zwrócić sprawę organowi rentowemu w celu ponownego jej rozpatrzenia przez komisję lekarską. Jeśli jednak odwołanie opiera się także na zarzucie nierozpatrzenia przez ZUS sprzeciwu od orzeczenia, dlatego, że wniesiono je po terminie, a wniesienie sprzeciwu po terminie nastąpiło z przyczyn niezależnych od osoby zainteresowanej, sąd uchyla decyzję, przekazuje sprawę do
ponownego rozpoznania organowi rentowemu i umarza postępowanie. W takim przypadku organ rentowy kieruje sprzeciw do rozpatrzenia do komisji lekarskiej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
Zdarza się, że osoba odwołująca się od decyzji organu rentowego wskazuje sądowi na zupełnie nowe okoliczności dotyczące stwierdzenia niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej
egzystencji, które powstały po dniu złożenia odwołania od tej decyzji. W takich przypadkach sąd nie będzie orzekał sprawy, lecz uchyli decyzję i przekaże sprawę do rozpoznania organowi rentowemu.
Podstawa prawna: ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (T. jedn. DzU z 2004 r., nr 39, poz. 353 ze zm.).

2007

Jakim przedsiębiorstwem - mikroprzedsiębiorstwem, czy małym - jest firma zatrudniająca do 50 pracowników?

Klasyfikację przedsiębiorstw zawiera ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (DzU nr 173, poz. 1807).
Zgodnie z art. 104 tej ustawy za mikroprzedsiębiorcę uważa się przedsiębiorcę, który co najmniej w jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych:
- zatrudniał średniorocznie mniej niż 10 pracowników
- osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 2 milionów euro, albo jeżeli sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 2 milionów euro.
Za małego przedsiębiorcę uważa się tego, który:
- zatrudniał średniorocznie mniej niż 50 pracowników
- odpowiedni obrót lub bilans, o którym mowa wyżej, nie przekroczył równowartości w złotych 10 milionów euro.

Czy można otrzymać świadectwo pracy po zakończeniu zatrudnienia na podstawie umowy zlecenia?

Zleceniodawca, nawet jeżeli jest nim pracodawca, nie ma obowiązku wydawania świadectwa pracy osobie pracującej na podstawie umowy zlecenia. Umowa zlecenia jest umową prawa cywilnego, natomiast obowiązek wydania świadectwa pracy wynika z Kodeksu pracy (art. 97 k.p.). Przepisy prawa cywilnego stosuje się wyjątkowo, pomocniczo w prawie pracy tylko i wyłącznie wówczas, gdy w Kodeksie pracy nie został uregulowany określony stan faktyczny. Natomiast nie ma przepisów nakazujących lub zalecających stosowanie przepisów prawa pracy do prawa cywilnego.

Pracuję w służbie bhp na stanowisku specjalisty już 14 lat. Mam wykształcenie wyższe ekonomiczne. W myśl przepisów, które wejdą w życie od 1 lipca 2005 r. musiałbym ukończyć studia podyplomowe. Jeżeli nie ukończę tych studiów do 1 lipca 2010 r., a mam obecnie 57 lat (do emerytury zostanie mi wtedy 2,5 roku), to czy będę mógł być nadal pracownikiem służby bhp? - 2007

Zgodnie ze zmianami wprowadzonymi w rozporządzeniu z dnia 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (DzU nr 109, poz. 704, zm. DzU z 2004 r. nr 246, poz. 2468) pracownikami tej służby mogą być jedynie osoby posiadające wykształcenie o kierunku lub specjalności bhp (średnie lub wyższe w zależności od stanowiska) lub osoby, które nie posiadając takiego wykształcenia ukończyły studium podyplomowe w zakresie bhp. Rozporządzenie nie przewiduje żadnych wyjątków. Jeżeli więc ma Pan wyższe wykształcenie ekonomiczne i nie był Pan pracownikiem zatrudnionym na stanowisku inspektora pracy w PIP przez okres co najmniej 5 lat, do dalszego zatrudnienia w służbie bhp konieczne jest ukończenie studium podyplomowego w terminie przewidzianym w rozporządzeniu (w ciągu 5 lat od daty jego wejścia w życie, czyli od 1 lipca 2005 r.).

Według rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 lipca 1998 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy oraz sposobu ich dokumentowania, a także zakresu informacji zamieszczanych w rejestrze wypadków przy pracy (DzU nr 115, poz. 744; zm. DzU z 2004 r. nr 14, poz. 117): § 3.2 Okoliczności i przyczyny wypadków innych niż określone w ust. 1 ustala zespół powypadkowy, w którego skład wchodzi pracownik służby bezpieczeństwa i higieny pracy oraz oddziałowy (wydziałowy) społeczny inspektor pracy. Dwuosobowy zespół powypadkowy, badający wypadki nie ciężkie i nie śmiertelne, musi zatem składać się z pracownika (inspektora) służby bezpieczeństwa i higieny pracy oraz zakładowego społecznego inspektora pracy. Mój zakład zatrudnia powyżej stu osób, więc musi mieć własną komórkę bhp. Świadków zdarzenia i poszkodowanego powinien więc przesłuchiwać zespół powypadkowy, czyli pracownik bhp w obecności społecznego inspektora pracy. Czy jest dopuszczalne, aby pracownik bhp – bez udziału społecznego inspektor a pracy lecz w obecności kierownika zakładu – przesłuchiwał świadka (świadek w wieku podeszłym, jest z rodziny poszkodowanego), w jego własnym domu, bez pouczenia go o prawie do odmowy zeznań z powodu pokrewieństwa z poszkodowanym. Pouczono go jedynie o treści art. 233. §1 k.k, który mówi o tym, że karze podlega ten, kto zeznaje nieprawdę. Czy było to zgodne z prawem?

Jeżeli chodzi o przesłuchanie świadków wypadku, to przepisy prawa pracy nie precyzują zasad i trybu ich przesłuchiwania, podkreślając jedynie konieczność uprzedzenia i odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań. Wydaje się więc, że najbardziej właściwe, w tym przypadku, jest stosowanie – na zasadach analogi – przepisów Kodeksu postępowania karnego dotyczących przesłuchania świadka. Zgodnie z art. 177 § 2 kpk świadka, który nie może się stawić na wezwanie z powodu choroby, kalectwa lub innej nie dającej się usunąć przeszkody, można przesłuchać w domu. Nie ma więc przeszkód, aby osobę w podeszłym wieku przesłuchiwać w jej domu, tym bardziej, że jak wynika z zapytania nie sprzeciwiała się ona temu przesłuchaniu. Również fakt, że przesłuchiwała go tylko jedna osoba ze składu zespołu powypadkowego nie uprawnia do kwestionowania zeznań świadka. Zgodnie z cytowanymi w pytaniu przepisami zespół jest powołany do zbadania okoliczności i przyczyn wypadku i w tym celu może między innymi przesłuchiwać świadków. Z przepisu nie wynika, że świadka ma przesłuchiwać zespół powypadkowy. Zespół ten powinien dokonać oceny zeznań świadka dla ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku. Również w kpk jest dopuszczalne, aby zeznanie świadka odebrał nie cały sąd, a sędzia wyznaczony. W przypadku, gdy poszkodowany lub społeczny inspektor pracy nie zgadza się z zeznaniami, może je w toku ustalania okoliczności i przyczyn wypadku zakwestionować.
Prawo odmowy zeznań przez świadka dotyczy postępowania w sprawach karnych i z żadnego przepisu nie wynika, że ma on zastosowanie (jak uprzedzenie o odpowiedzialności za składanie fałszywych zeznań) do postępowania dotyczącego ustalania okoliczności i przyczyn wypadku. Nawet gdyby zastosować w tym przypadku przepisy kpk to, zgodnie z art.182 tego kodeksu, prawo do odmowy zeznań ma osoba najbliższa dla oskarżonego. Chodzi tu o wstępnych, zstępnych, małżonków i osoby przysposobione lub przysposabiające. Z pytania nie wynika, że prawo to przysługiwało świadkowi. Nawet jednak, gdyby takie prawo przysługiwało, to nieuprzedzenie o prawie odmowy zeznań może mieć jedynie wpływ na ewentualną odpowiedzialność karną za składanie fałszywych zeznań. Zgodnie bowiem z art. 233 §3 kk nie podlega odpowiedzialności za składanie fałszywych zeznań, kto wiedząc o prawie odmowy zeznania lub odpowiedzi na pytania, składa fałszywe zeznanie z obawy przed odpowiedzialnością karną grożącą jemu samemu lub jego najbliższym. Przy czym wszystkie przesłanki wymienione w tym przepisie muszą wystąpić dla uniknięcia odpowiedzialności. Ocena zeznań świadka powinna być dokonana z uwzględnieniem wszystkich ustalonych w toku postępowania okoliczności. Trudno zatem mówić w tym przypadku o bezprawności postępowania.

W mojej firmie funkcjonuje komisja bhp, w skład której wchodzą: służba bhp, p.poż., społeczny inspektor pracy jako zastępca przewodniczącego oraz pracownik komórki logistyki jako przewodniczący komisji, wyznaczony przez pracodawcę jako jego przedstawiciel. Ostatnio nastąpiła jednak zmiana – przewodniczącym ustanowiono pracownika ds. bhp. Czy przepisy dotyczące komisji bhp, mówiące o tym, że „...  przewodniczącym komisji jest pracodawca lub osoba przez niego upoważniona...” dopuszczają, aby przewodniczącym tej komisji był pracownik służby bhp?

Zgodnie z art. 23712 § 2 Kodeksu pracy przewodniczącym komisji bhp jest pracodawca lub osoba przez niego upoważniona. Nie ma zatem przeszkód formalnych, aby tą upoważnioną osobą był pracownik służby bhp. Jednakże dobrą praktyką jest, aby przewodniczył tej komisji pracodawca lub członek najwyższego kierownictwa. Daje to bowiem pracodawcy możliwość bezpośredniego zapoznania się z problemami, jakie w zakresie bhp zgłaszają członkowie komisji. Ponadto, umożliwia to podejmowanie decyzji w omawianych tam sprawach bezpośrednio na posiedzeniu komisji.

Od 30 lat jestem pielęgniarką. Mam stwierdzoną chorobę zawodową. Chciałabym się starać o rentę z tytułu niezdolności do pracy w związku z chorobą zawodową. Jakie muszę złożyć w tym celu dokumenty?

Na podstawie orzeczenia w sprawie choroby zawodowej oraz wyników dochodzenia epidemiologicznego, właściwy ze względu na siedzibę zakładu pracy, inspektor sanitarny wydaje decyzję o stwierdzeniu choroby zawodowej lub decyzje o braku podstaw do jej stwierdzenia. Decyzja ta stanowi dla pracownika podstawę do zgłoszenia roszczenia o świadczenia przewidziane w przepisach z tytułu choroby zawodowej. Jest zatem niezbędnym dokumentem jaki musi być dołączony do wniosku o rentę z tytułu niezdolności do pracy w związku z chorobą zawodową. Należy zauważyć, że decyzja organu Państwowej Inspekcji Sanitarnej w zakresie stwierdzenia choroby zawodowej jest wiążąca dla Oddziału ZUS, co oznacza, że ani organ rentowy, ani lekarz orzecznik ZUS nie mogą kwestionować zawartych w niej ustaleń. Oprócz wniosku oraz wymienionej decyzji, należy przedłożyć zaświadczenie o stanie zdrowia pracownika, wydane przez lekarza zakładu służby zdrowia, pod którego opieką lekarską znajduje się zainteresowany, ankietę (druk ZUS N-10, wywiad zawodowy) wypełnioną przez pracodawcę, kwestionariusz dotyczący okresów składkowych i nieskładkowych, dokumenty na potwierdzenie przebytych okresów składkowych i nieskładkowych (np. świadectwa pracy, legitymację ubezpieczeniową, dyplom ukończenia studiów, wyciągi z akt urodzenia dzieci), zaświadczenie pracodawcy o wysokości osiąganego wynagrodzenia (druk ZUS Rp-7) bądź legitymację ubezpieczeniową, zaś jeśli składki były odprowadzane imiennie - dokładną nazwę firmy (nr NKP).
Podstawa prawna: ustawa z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (DzU nr 199, poz. 1673 ze zm.) oraz ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2004 r. nr 39, poz. 353 ze zm.).

Kilka tygodni temu podjąłem swoją pierwszą pracę. Chociaż w tej pracy jest duże ryzyko wypadku, na szkoleniu bhp, które odbyłem w pierwszym dniu pracy nie dowiedziałem się zbyt wiele. W jaki sposób mam w takiej sytuacji właściwie dbać o swoje bezpieczeństwo?

Zachęcam Pana do odwiedzania strony internetowej Centralnego Instytutu Ochrony Pracy - Państwowego Instytutu Badawczego (www.ciop.pl). Można tam znaleźć wiele interesujących informacji na temat bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w pracy. Przedstawione są tam m.in. międzynarodowe karty zagrożeń zawodowych dla 50 popularnych zawodów. Zawierają one dane na temat zagrożeń, na które narażona jest osoba wykonująca dany zawód, a także niezbędne działania profilaktyczne. W osobnych działach umieszczono materiały na temat najważniejszych zagrożeń występujących w środowisku pracy (m.in. hałasu, czynników mechanicznych, chemicznych i biologicznych, obciążeń mięśniowo-szkieletowych czy stresu), a także środków ochrony indywidualnej. Ponadto, w elektronicznej bazie bibliotecznej może Pan wyszukać wszelkie dostępne w CIOP-PIB informacje (książki, broszury, artykuły, rapor¬ty z badań), dotyczące zagrożeń, które Pana interesują. Jest Pan pracownikiem młodym, więc szczególnie polecany jest serwis www.mlodzipracownicy.pl. Znajdzie tam Pan informacje na temat tegorocznej, europejskiej kampanii „Młodzi pracownicy - bezpieczny start”, a także ulotki edukacyjne poświęcone bezpieczeństwu młodych pracowników (np. Lokalizacja zagrożeń w miejscu pracy - porady dla młodych ludzi. Twoje prawo do bezpiecznej i zdrowej pracy - zalecenia dla młodzieży).
Wiele ważnych informacji umieszczono również na stronie internetowej Państwowej Inspekcji Pracy (www.pip.gov.pl). Są to m.in. broszury i poradniki związane ze specyficznymi zagadnieniami, np. Bezpieczeństwo pracy na wysokości, Ręczne prace transportowe czy Hałas w środowisku pracy. Osobne działy dotyczą bezpieczeństwa pracy z maszynami, bezpieczeństwa pracy w budownictwie oraz bezpieczeństwa pracy w rolnictwie. W portalu PIP umieszczono również informacje skierowane bezpośrednio do młodych pracowników („wejście” do serwisu przez baner Bezpiecznie od startu - strona dla młodych pracowników). Dotyczą one m.in. różnorodnych zagadnień prawnych (rodzaje umów o pracę, czas pracy, urlopy) oraz zawierają instrukcję postępowania w sytuacji wypadku - czym jest wypadek przy pracy, jak się wtedy zachować, komu zgłosić.
W portalu Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej (www.mpips.gov.pl), podobnie jak na stronach CIOP-PIB i PIP, można znaleźć przepisy prawne dotyczące pracy, a zwłaszcza Kodeks pracy. Rozdział X Kodeksu pracy określa jakie są prawa i obowiązki pracodawcy, a jakie pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Znajomość Kodeksu może więc być również niezwykle cenna dla pracownika, któremu zależy na wysokim poziomie bezpieczeństwa w miejscu pracy.
Na zakończenie warto podkreślić, że stan bezpieczeństwa w pracy zależy nie tylko od działań pracodawców, ale również odpowiedzialnej postawy samych pracowników. Młodzi ludzie po¬winni mieć świadomość, że praca w szkodliwych lub niebezpiecznych warunkach może spowodować długotrwałe, czasami nieodwracalne skutki zdrowotne. Dotyczy to zarówno pracy pełnoetatowej, jak i pracy w niepełnym wymiarze godzin, tymczasowej czy wakacyjnej. Wyrazem tej świadomości jest aktywne poszukiwanie wiedzy na temat zagrożeń występujących w miejscu pracy, a także brak zgody na podjęcie pracy bez przeszkolenia czy bez odpowiedniego sprzętu, pracy niebezpiecznej lub szkodliwej.

W latach 1975-1990 pracowałem w lecznicy weterynaryjnej, gdzie otrzymywałem dodatek za pracę w warunkach szkodliwych. Po likwidacji tej lecznicy pracuję na własny rachunek, zajmując się tym samym. Czy lata pracy po roku 1990 zostaną mi zaliczone jako lata pracy w warunkach szkodliwych?

Czytelnikowi zapewne chodzi o prawo do wcześniejszej emerytury, przysługujące z tytułu pracy w szczególnych warunkach. Należy przede wszystkim stwierdzić, że otrzymywanie dodatku za pracę w warunkach szkodliwych nie jest jednoznaczne z uznaniem takiej pracy za pracę w szczególnych warunkach uprawniającą do ubiegania się o prawo do wcześniejszej emerytury.
Za osoby pracujące w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach wymienionych w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego osób zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (DzU nr 8, poz. 43). W rozporządzeniu wymienione zostały rodzaje prac, które uprawniają do przejścia na emeryturę 10 - 15 lat wcześniej od powszechnego wieku emerytalnego. W wykazach tych nie zostały umieszczone prace związane z profilaktyką i leczeniem zwierząt, ani prace w lecznicach weterynaryjnych.
W obecnym stanie prawnym nie ma obowiązku wypłaty dodatkowego wynagrodzenia za pracę w warunkach szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych lub niebezpiecznych. Podstawę do wypłaty takiego dodatku może stanowić jedynie układ zbiorowy pracy, regulamin wynagradzania lub inne przepisy szczegółowe dotyczące zasad wynagradzania (np. pragmatyki służbowe).

Jestem pracodawcą. Czy mogę zwolnić z pracy pracownika, który wykonywał pracę zleconą bez przydzielonych mu środków ochrony indywidualnej i uległ wypadkowi?

Z pytania nie wynika jednoznacznie czy chodzi o pracownika, czyli osobę zatrudnioną w ramach stosunku pracy, czy też wykonując ą prac na zlecenie, czyli na podstawie umowy cywilnoprawnej. Są to dwie odmienne sytuacje prawne świadczenia pracy. Pierwsza na podstawie Kodeksu pracy, druga na podstawie prawa cywilnego. Różne są więc prawa i obowiązki stron. W pierwszym przypadku, jeżeli był to pracownik, to do jego podstawowych obowiązków, wskazanych w art. 211 pkt 4 Kodeksu pracy, należy stosowanie środków ochrony zbiorowej oraz używanie przydzielonych środków ochrony indywidualnej, odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem. Uchylanie się od tego może stanowić ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych uzasadniających rozwiązanie stosunku pracy z pracownikiem, nawet w trybie art. 52 Kp., tj. bez wypowiedzenia.
Jeżeli był on zatrudniony na podstawie umowy cywilnoprawnej, to na podstawie art. 3041 Kp. (w którym jest mowa o obowiązkach osób fizycznych wykonujących pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę), obowiązki określone w art. 211 Kp. ciążą na nim wówczas, gdy praca była wykonywana w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę. Jednakże należy pamiętać, że w przypadku umów cywilnoprawnych nie stosuje się trybu rozwiązania umowy określonego w Kodeksie pracy, lecz zasady określone w Kodeksie cywilnym.

Pracuję na stanowisku inspektora ds. bhp. Posiadam świadectwo ukończenia w roku szkolnym 2006/2007 półtorarocznej policealnej szkoły dla dorosłych w zawodzie technik bezpieczeństwa i higieny pracy. Czy w świetle rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (DzU nr 109, poz. 704 z późn. zm.) takie świadectwo jest wystarczające do dalszego wykonywania tej pracy lub uruchomienia własnej działalności?

Zgodnie z § 4 ust.2 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (DzU nr 109, poz. 704 ze zm.) inspektorem ds. bezpieczeństwa i higieny pracy może być osoba posiadająca zawód technika bezpieczeństwa i higieny pracy. Z treści pytania wynika, że czytelnik posiada taki zawód, udokumentowany świadectwem ukończenia szkoły w zawodzie technik bezpieczeństwa. Jednakże, jeżeli komórka organizacyjna służby bhp jest jednoosobowa, to zgodnie z ust. 3 cytowanego przepisu, zatrudniony tam inspektor bhp musi spełniać co najmniej wymagania określone w rozporządzeniu dla starszego inspektora bhp, to znaczy - poza tytułem technika bezpieczeństwa i higieny pracy musi posiadać co najmniej 3-letni staż pracy w służbie bhp.
Natomiast zgodnie z cytowanymi przepisami zawód technika bezpieczeństwa nie jest wystarczający do tego, aby wykonywać zadania służby bhp jako specjalista spoza zakładu (prowadzić własną działalność świadczącą usługi w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy). W takim przypadku rozporządzenie wymaga bowiem posiadania kwalifikacji specjalisty bhp. Zgodnie z cytowanym rozporządzeniem musi być to osoba, która posiada wyższe wykształcenie o kierunku lub specjalności w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy albo studia podyplomowe z tego zakresu oraz co najmniej roczny staż pracy w służbie bhp.

Czy osoba prowadząca własną działalność gospodarczą w zakresie bhp musi mieć uprawnienia? Jeżeli nie ma, to czy taka osoba może być pozbawiona uprawnień do wykonywania takiej działalności?

Przepisy nie uzależniają prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie bhp od posiadania specjalnych uprawnień. Jednakże, zgodnie z przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (DzU nr 109, poz. 704, zm. DzU z 2004 r. nr 246, poz. 2468 oraz DzU z 2005 r. nr 117, poz. 986), pracodawca może powierzyć wykonywanie zadań służby bhp specjalistom spoza zakładu, jeżeli posiadają oni kwalifikacje niezbędne do pełnienia funkcji specjalisty do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy. Specjalistą ds. bhp może być osoba, która zgodnie z cytowanymi przepisami, posiada wyższe wykształcenie o kierunku lub specjalności w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy albo studia podyplomowe w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz co najmniej 1 rok stażu pracy w służbie bhp. Tak więc prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie bhp bez kwalifikacji wymaganych od specjalisty do spraw bhp mija się z celem, ponieważ pracodawca nie może korzystać z jego usług.

Pracuję w służbie bhp na stanowisku specjalisty już 14 lat. Mam wykształcenie wyższe ekonomiczne. W myśl wchodzących przepisów od 1 lipca 2005 r. musiałbym ukończyć studia podyplomowe. Jeżeli nie ukończę tych studiów do 1.07.2010 r, a mam obecnie 57 lat (do emerytury zostanie mi wtedy 2.5 roku), to czy będę mógł być nadal pracownikiem służby bhp?

Zgodnie ze zmianami wprowadzonymi w rozporządzeniu z dnia 2 września 1997r w  sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. nr 109, poz.704) ( na podstawie zmiany dokonanej rozporządzeniem z dnia 2 listopada 2004 r  - Dz.U. z 2004r Nr 246, poz. 2468) pracownikami tej służby mogą być jedynie osoby bądź posiadające wykształcenie o kierunku lub specjalności bhp (średnie lub wyższe w zależności od stanowiska) lub osoby które nie posiadając takiego wykształcenia ukończyły studium podyplomowe w zakresie bhp. Rozporządzenie nie przewiduje żadnych wyjątków.
Jeżeli więc posiada Pan wyższe wykształcenie ekonomiczne a nie był Pan pracownikiem zatrudnionym na stanowisku inspektora pracy w PIP przez okres co najmniej 5 lat, do dalszego zatrudnienia w służbie bhp konieczne jest ukończenie w terminie przewidzianym w rozporządzeniu tj. w ciągu 5 lat od daty jego wejścia w życie  (1 lipca 2005r) studium podyplomowego.

Czy członkowie (współwłaściciele) Rolniczych Spółdzielni Produkcyjnych pracujący tamże podlegają obowiązkowym okresowym badaniom lekarskim. Jeśli tak to z jakich przepisów to wynika. - 2007

Na podstawie art.3044 Kodeksu pracy do członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i współpracujących z nimi członków ich rodzin oraz członków spółdzielni kółek rolniczych (usług rolniczych) stosuje się odpowiednio art.208 §1, art. 213 §2, art. 217 §2, art.218, art.220 §1 i art.221 § 1-3 Kodeksu pracy. Zagadnienia związane z badaniami lekarskimi uregulowane zostały w art.229 Kodeksu, w związku z czym nie ma obowiązku stosowania takich badań.

Czy mając uprawnienia III klasy mogę obsługiwać węzeł betoniarski? - 2007

Wymagania jakie powinien posiadać operator maszyn i innych urządzeń technicznych do robót ziemnych, budowlanych i drogowych określone zostały w rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 20 września 2001 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas eksploatacji maszyn i innych urządzeń technicznych do robót ziemnych, budowlanych i drogowych (Dz.U. nr 118, poz.1263). Zgodnie z załącznikiem do cytowanego przepisu do obsługi betoniarki potrzebne są uprawnienia III klasy.  Nie dotyczy to betoniarek z napędem silnikiem elektrycznym jednofazowym oraz silnikiem trójfazowym o mocy do 1 kW. W związku z powyższym posiada Pan wystarczające uprawnienia aby obsługiwać betoniarkę.

W mojej firmie zamierza pracodawca wprowadzić system kontroli przez służbę bhp na podstawie wydanego przez siebie upoważnienia. Ja, to znaczy służba bhp mam pisać prośbę o wyrażenie takiej zgody na przeprowadzenie kontroli. Czy Jest to logiczne? Proszę o odpowiedź, żeby móc przedstawić ją pracodawcy. - 2007

W odpowiedzi na pytanie dotyczące kompetencji służb bhp i ewentualnego upoważnienia do przeprowadzania kontroli bhp uprzejmie informuję, że nie jest to zgodne z obowiązującymi przepisami. Zgodnie z § 2 ust.1 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 2 września 1997 r w sprawie służby bhp (Dz.U. nr 109, poz. 704 ze zmianami) do zadań służby bhp należy cyt: „przeprowadzanie kontroli warunków pracy oraz przestrzegania przepisów i zasad bhp, ze szczególnym uwzględnieniem stanowisk pracy, na których są zatrudnione kobiety w ciąży lub karmiące dziecko piersią, młodociani, niepełnosprawni, pracownicy wykonujący pracę zmianową, w tym pracujący w nocy, oraz osoby fizyczne wykonujące prace na innej podstawie niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub miejscu wyznaczonym przez pracodawcę.”. Tak więc sam fakt zatrudnienia pracownika służby bhp daje podstawę do przeprowadzania kontroli. W tym przypadku przepis nie uzależnia jej przeprowadzenia od jakichkolwiek upoważnień pracodawcy. Upoważnienie wynika z cytowanego przepisu. Dziwne zresztą jest ograniczenie kompetencji służby bhp przez pracodawcę, skoro jest ona organem reprezentującym pracodawcę w zakresie bhp i pełni funkcje doradcze i kontrolne pracodawcy w tym zakresie. Prawo do kontroli przewidziane dla służby bhp w przepisach nie jest ustanowione w celu kontrolowania pracodawcy a jedynie ma za zadanie prawidłowe wywiązywanie się z zadań nałożonych na tą służbę jak też prawidłową realizację obowiązku poinformowania pracodawcy o każdej zauważonej nieprawidłowości ( § 2 ust.1 pkt 2 i 2 cytowanego rozporządzenia). To pracodawcy powinno zależeć na kompletnym i pełnym realizowaniu obowiązków pracownika służby bhp, skoro to on odpowiada za stan bhp w zakładzie pracy. W razie więc zaistnienia jakichkolwiek nieprawidłowości pracodawca ponosi odpowiedzialność za ten stan.

Czy jeśli uzgadniamy z pracownikami wypłatę ekwiwalentów za pranie odzieży roboczej ( pracodawca nie ma możliwości prania), to czy zamiast ekwiwalentu w formie pieniężnej, możemy ustalić z pracownikiem ekwiwalent w formie rzeczowej np. stosownej ilości środków piorących? - 2007

Przepis art.2379§ 3 Kodeksu pracy, na podstawie którego wypłacany jest ekwiwalent za pranie wyraźnie mówi o ekwiwalencie pieniężnym. Tak więc przepisy nie dopuszczają możliwości wypłaty ekwiwalentu w innej formie niż zwrot kosztów poniesionych przez pracownika na pranie odzieży. Wielkość ekwiwalentu powinna być ustalona na podstawie średnich cen artykułów niezbędnych do prania odzieży.

Na górę strony

Siedziba instytutu
Strona głównaIndeks słówStrona BIPCIOP