Ocena warunków pracy w górnictwie

Według danych statystycznych, w roku 2007 w skali całego kraju w wypadkach przy pracy ucierpiało ponad 99 tys. osób, co stanowi wzrost liczby poszkodowanych w stosunku do roku poprzedniego o 3,9 proc. W ciężkich wypadkach zostało poszkodowanych ponad 1 tys. osób (wzrost o 1,5 proc.), natomiast śmierć na skutek wypadków przy pracy poniosło prawie 500 osób (spadek o 2,8 proc.)[1].

Górnictwo, obok budownictwa, rolnictwa i przetwórstwa przemysłowego należy do sektorów gospodarki niosących największe ryzyko utraty zdrowia i życia w pracy. W roku 2007 wskaźnik częstotliwości wypadków przy pracy w górnictwie (mierzony liczbą poszkodowanych na 1000 pracujących) wynosił 18,04 i był najwyższy w skali całej gospodarki (poziom wskaźnika w skali kraju wynosił 8,92) [3]. Według danych WUG w 2008 r. w górnictwie wydarzyło się 3 337 wypadków przy pracy (poziom zbliżony do roku poprzedniego), ale odnotowano wzrost liczby wypadków śmiertelnych i ciężkich [2].

Za jedną z podstawowych przyczyn wzrostu liczby wypadków przy pracy w skali całego kraju uważa się wzrost produkcji i wydajności pracy przy zbliżonym wyposażeniu technicznym stanowisk pracy, jednak zależności tej nie zauważa się w górnictwie. W 2008 r. poziom wydobycia był mniejszy niż w roku minionym, a wypadków śmiertelnych i ciężkich przybyło. Zanotowano wzrost wskaźnika wypadków śmiertelnych dla załogi własnej na 1 mln ton wydobytego węgla w kopalniach węgla kamiennego (z 0,18 w 2007 r. do 0,23 w 2008 r.) oraz sumaryczny wskaźnik wypadków śmiertelnych w odniesieniu do 1 mln tony wydobytego węgla w kopalniach węgla kamiennego dla załogi własnej i firm usługowych (z 0,18 w 2007 r. do 0,29 w 2008 r.) – przy czym wzrost tego drugiego tłumaczony jest wystąpieniem 5 wypadków śmiertelnych w firmach usługowych wykonujących prace w kopalniach węgla kamiennego.

Należy też wspomnieć, że tylko 30% wypadków w górnictwie było spowodowanych czynnikami naturalnymi, a do 70% dochodziło z powodu błędu człowieka (40% to pomyłki, a 31% - niewłaściwa organizacja pracy). Jak pokazują dane GUS-u większość ofiar wypadków (prawie 50%) stanowiły osoby w wieku 40-49 lat, ze stażem pracy powyżej 16 lat. Dużą grupę stanowiły też osoby ze stażem pracy poniżej roku [3]. Potwierdzają to dane WUG-u, zgodnie z którymi największą liczbę poszkodowanych w wypadkach śmiertelnych i ciężkich stanowiły osoby ze stażem pracy powyżej 20 lat [2].

Za główne przyczyny wypadków śmiertelnych i ciężkich oraz zdarzeń w 2008 r. uważa się: nieprawidłową profilaktykę zagrożenia metanowego i pyłowego, nieprzestrzeganie regulaminów pracy kolei podziemnej (wychylanie się maszynistów lokomotyw poza obrys kabiny, samowolne poruszanie się osób po drogach kolei podziemnej, wyskakiwanie z poruszającego się pociągu osobowego, nieprawidłowe wykonywanie prac manewrowych), przebywanie pod niezabezpieczonym stropem i ociosem oraz brak lub nieprawidłowy stan obudowy, a także niestosowanie środków ochrony indywidualnej (okularów ochronnych, szelek bezpieczeństwa, hełmów) [2].

Za jedną z podstawowych przyczyn wypadków przy pracy, oprócz błędnych zachowań ludzkich i awarii technicznych, uważa się również brak przewidywania możliwości wystąpienia zdarzeń wypadkowych i niedokonywanie oceny ryzyka zawodowego. Przeprowadzona w 2004 r. analiza stanu wdrożenia dyrektywy 89/391/EWG z dnia 12 czerwca 1989 r. wykazała, że istnieje powszechny brak wiedzy o wymaganiach i sposobie przeprowadzania oceny ryzyka. Często jest ona traktowana jako działanie jednorazowe, a nie jako stały element kształtowania warunków pracy. W wyniku tej analizy uznano, że ocena ryzyka powinna stać się częścią zintegrowanego podejścia do zarządzania przedsiębiorstwem. Ocena ryzyka dla wielu małych i średnich przedsiębiorstw może wydawać się pewnym wyzwaniem, jednak ewidentne korzyści wynikające z braku zdarzeń wypadkowych, w tym korzyści finansowe, szybko zostają przez pracodawców zauważone.  

Przypisy:
1. Oceny stanu bezpieczeństwa i higieny pracy (opracowania z lat 2001 – 2007), Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Warszawa
2. Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w górnictwie w 2008 r. (Materiał wstępny). Wyższy Urząd Górniczy, Katowice 2009
3. Wypadki przy pracy w I kwartale 2008 r. Główny Urząd Statystyczny. Warszawa 2008