 |
Hałas |
|
Drgania mechaniczne |
|
Pola elektromagnetyczne |
|
Elektryczność statyczna |
|
Nielaserowe promieniowanie optyczne |
|
Nowa wersja MOBILNA Serwisu "Bezpieczniej" na https://m.ciop.pl |
   
|
Pola elektromagnetyczne są czynnikiem powszechnie występującym w środowisku w związku z wykorzystywaniu energii elektrycznej we wszystkich obszarach działalności człowieka.
Pole magnetyczne występuje wokół ładunków poruszających się (tzn. tworzących prąd elektryczny) lub na skutek namagnesowania niektórych materiałów i jest proporcjonalne do natężenia wywołującego je prądu. Pole elektryczne występuje zarówno przy ładunkach poruszających się, jak i nieruchomych i związane jest z różnicą potencjału elektrycznego obiektów (tzn. jest proporcjonalne do napięcia elektrycznego). Natężenie pola z reguły szybko maleje w miarę oddalania się od źródła pola. Rys. 1. Linie sił pola magnetycznego wokół przewodu z prądem, gdzie: I – natężenie prądu w przewodzie, w A; r – odległość od przewodu, w m; B – indukcja magnetyczna w T [zbiory własne] Źródła pól elektromagnetycznych, wymagające uwagi w środowisku pracy to głównie:
Wybrane źródła pól elektromagnetycznych w środowisku pracy Selected sources of electromagnetic fields in working environment
Oznaczenia przyjęte w tabeli:
Diatermia chirurgiczna Ogólna charakterystyka urządzenia Urządzenia do elektrochirurgii stosowane są do cięcia i koagulacji tkanek w czasie zabiegów chirurgicznych przy wykorzystaniu ich przegrzania prądem elektrycznym przepływającym przez żywą tkankę. Prąd przepływa bezdotykowo jako prąd przesunięcia w powietrzu. Do spowodowania tego efektu konieczny jest potencjał elektrody większy od 200 V w stosunku do potencjału odniesienia operowanych tkanek. Stosowane są urządzenia o potencjale elektrody czynnej do kilku tysięcy V. Jeżeli nie ma ograniczenia prądu i napięcia elektrody czynnej, to może dochodzić do zapalenia łuku elektrycznego pomiędzy zasilaną elektrodą (elektrodą aktywną) i operowaną tkanką. Potencjał elektrody czynnej oraz przebieg napięcia w czasie zależą od rodzaju urządzenia oraz wybranego trybu pracy - zwykle wykorzystywane są prądy wielkiej częstotliwości o częstotliwości od 300 kHz do pojedynczych MHz, aby uniknąć pobudzenia nerwów lub mięśni w operowanych tkankach. Moce wyjściowe urządzeń do elektrochirurgii dochodzą do ok. 500 W, przy czym najczęściej w czasie zabiegów wykorzystywane są moce rzędu 50-100 W. Pole elektromagnetyczne wytwarzane jest jedynie w czasie używania elektrody zabiegowej przez chirurga (tj. od momentu włącznika aplikacji pola - naciśnięcia włącznika ręcznego, w rękojeści elektrody lub w niektórych przypadkach nożnego, ustawionego pod stołem operacyjnym). Źródłami ekspozycji pracowników są:
Charakterystyka narażenia pracowników Warunki ekspozycji lekarza, dokonującego zabiegu przy wykorzystaniu urządzenia eklektrochirurgicznego, jak i pozostałych osób zależą od trybu pracy urządzenia i rodzaju stosowanej elektrody oraz od sposobu ułożenia kabli łączących elektrody z generatorem. W czasie operacji generator i przewody zasilające elektrody mogą znajdować się w bardzo różnych miejscach względem stołu operacyjnego i osób asystujących przy zabiegu, co decyduje o poziomie ich ekspozycji w polu elektrycznym. Warunki te decydują również o sprzężeniach pojemnościowych między źródłem pola a poszczególnymi pracownikami i urządzeniami znajdującymi się na stanowisku pracy oraz o rozkładzie i natężeniu prądów pojemnościowych przepływających w ciele pracowników. Jeżeli kable zasilające elektrody są zwinięte w pętle, występuje przy nich również pola magnetyczne o zwiększonym natężeniu. W przypadku używania elektrod monopolarnych i nieekranowanych przewodów, przy mocy rzędu 100-150 W, w otoczeniu elektrody zabiegowej i przewodów występują zazwyczaj strefy ochronne pola elektrycznego (ocenione na podstawie wyników pomiarów wartości skutecznej natężenia pola):
Nie obserwuje się pola magnetyczne strefy zagrożenia, strefa pośrednia może wystąpić - do 15-20 cm od przewodów. Przy mocy mniejszej od 50 W lub użyciu elektrod bipolarnych stwierdza się co najwyżej występowanie strefy pośredniej pola elektrycznego. Przy obudowie właściwie zekranowanego generatora występuje jedynie strefa pośrednia pola elektrycznego, o zasięgu do 30 cm od obudowy. Przy innych obiektach metalowych, takich jak stoły czy lampy, pola stref ochronnych występują jedynie jako pola wtórne zaindukowane od znajdujących się przy nich kabli - zależnie od ich wzajemnego położenia poziom ekspozycji poszczególnych członków zespołu operacyjnego może zmieniać się ok. dwu- trzy-krotnie. Zależnie od sposobu ułożenia lub przypięcia przewodów zasilających przy ciele chirurga-operatora, silne pole elektryczne może oddziaływać jedynie na dłoń i ramię lekarza, albo również na jego tułów i głowę. Jeżeli przewody zasilające ułożone są wzdłuż metalowego stołu operacyjnego, to staje się on wtórnym źródłem pola elektrycznego oddziałującego na wszystkich członków zespołu operacyjnego. Czas ekspozycji jest istotnie uzależniony od rodzaju prowadzonych zabiegów - od pojedynczych minut w ciągu dnia, do ekspozycji wielogodzinnych w czasie skomplikowanych zabiegów operacyjnych. Zagrożenia bezpieczeństwa
Działania zapobiegawcze
Zgrzewanie rezystancyjne Ogólna charakterystyka urządzenia Zgrzewarki rezystancyjne stosowane są powszechnie w przemyśle maszynowym w procesach termicznego, bezspoinowego łączenia elementów metalowych nagrzewanych rezystancyjnie prądem przepływającym przez miejsce styku. Zgrzewarki zasilane są napięciem jednofazowym 230 V / 50 Hz lub trójfazowym 380 V / 50 Hz. Znamionowa moc wyjściowa typowych zgrzewarek rezystancyjnych stacjonarnych punktowych dochodzi do 160 kVA. Prąd płynący przez elektrody w momencie zgrzewania może przekraczać 20 kA. Zgrzewarki rezystancyjne wytwarzają pola magnetyczne o różnych częstotliwościach i przebiegach w czasie, uzależnionych od budowy układu zasilającego elektrody. Najczęściej są to impulsy kluczowane nieregularnie poprzez manualne sterowanie pracą zgrzewarki lub automatycznie przez urządzenia zasilające:
Zastosowany rodzaj zasilania elektrod zależy m.in. od procesu technologicznego, w którym urządzenie jest wykorzystywane i wybranych parametrów jego pracy. Długość pojedynczych impulsów wynosi najczęściej od pojedynczych milisekund do pojedynczych sekund. Charakterystyka narażenia pracowników W czasie typowych operacji technologicznych wykonywanych z użyciem zgrzewarek rezystancyjnych stacjonarnych konieczne jest swobodne przesuwanie pomiędzy elektrodami łączonych elementów metalowych, precyzyjne ich ustawiania oraz kontrola wzrokowa wykonywanych czynności. Duża grupa zgrzewarek rezystancyjnych punktowych jest obsługiwana ręcznie, przez siedzących lub stojących przy nich pracowników. Z uwagi na znaczne prądy elektrod, natężenie pola magnetycznego (indukcja magnetyczna) w otoczeniu elektrod i zasilających zgrzewarki kabli może osiągać poziom pól strefy niebezpiecznej, zagrożenia i pośredniej, określone wg postanowień rozporządzenia w sprawie NDN. Pola elektryczne z uwagi na niskie napięcie zasilające urządzenia oraz niskie napięcia zwarcia elektrod jest pomijalne (pola strefy bezpiecznej). Pole magnetyczne, w jakim przebywają pracownicy, w zależności od natężenia prądu zgrzewającego i rodzaju zgrzewarki może przy elektrodach osiągać poziom kilku mT. Zagrożenia bezpieczeństwa
Działania zapobiegawcze W przypadkach występowania ekspozycji niebezpiecznej lub nadmiernej niezbędne jest jej zmniejszanie przez zastosowanie dostępnych metod poprawy warunków pracy, m.in.:
Tomografia rezonansu magnetycznego Ogólna charakterystyka urządzenia Wykorzystanie zjawiska jądrowego rezonansu magnetycznego (NMR - Nuclear Magnetic Resonance) zachodzącego w jednorodnym silnym polu magnetostatycznym umożliwia uzyskanie przestrzennego obrazu tkanek pacjenta. W celu uzyskania danych diagnostycznych, w tomografach (skanerach) NMR oznaczanych też MRI (Magnetic Resonance Imaging), badana część ciała pacjenta umieszczana jest w obszarze, w którym wytwarzane są stałe i wolnozmienne pola magnetyczne (tzw. pola gradientowe) oraz zmodulowane impulsowo promieniowanie radiofalowe. Źródłem jednorodnego pola magnetostatycznego jest elektromagnes nadprzewodzący, otwarta nadprzewodząca cewka kołowa lub magnes trwały, wytwarzające pole magnetostatyczne o indukcji najczęściej rzędu (0,15÷2,0) T w obszarze wykorzystywanym do diagnostyki pacjenta. Pole magnetostatyczne włączone jest na stałe, nawet w czasie gdy badania pacjentów nie są prowadzone. W nielicznych tomografach NMR stosowane są zwykłe elektromagnesy. Tego typu urządzenie po wyłączeniu zasilania elektromagnesu nie stwarza zagrożenia. W czasie trwania badania pacjenta wytwarzane jest również wolnozmienne pole magnetyczne, tzw. pole gradientowe oraz pola elektromagnetyczne wielkiej częstotliwości, tzw. pole radiofalowe. Tomografy umieszczane są w kabinie ekranującej, aby zewnętrzne zmienne pola elektromagnetyczne radiofalowe nie zakłócały przebiegu badania. Ściany kabiny nie wpływają na rozkład pola magnetostatycznego w otoczeniu tomografu. Metalowe przedmioty przyciągane przez silny magnes mogą zamienić się w lecące pociski zagrażające zarówno znajdującym się na ich drodze osobom jak i urządzeniom. Silne pole magnetostatyczne niszczy magnetyczne nośniki informacji, m.in. dyskietki komputerowe i karty bankomatowe, może również oddziaływać niekorzystnie na elektrostymulatory serca. Charakterystyka narażenia pracowników Ekspozycja pracowników medycznych w silnych polach magnetostatycznych bezpośrednio przy elektromagnesie zachodzi w czasie krótkotrwałego przygotowania pacjenta do badania (kilka minut na jednego pacjenta), a przy magnesach nadprzewodzących również w czasie czynności nie związanych z diagnozowaniem np. sprzątania, przeglądów i konserwacji tomografu. Czynności te wykonywane są w polach magnetostatycznych o dużej niejednorodności w przestrzeni (dB/dx do 100 razy /1,5 m) ponieważ wielkość pól elektromagnetycznych gwałtownie maleje w miarę zwiększania się odległości od ich źródła. W czasie wykonywania badania najczęściej pracownicy znajdują się poza kabiną elektromagnesu, z dala od obszaru silnego pola magnetostatycznego. Ocenę ekspozycji na pole magnetostatyczne i radiofalowe można przeprowadzać w oparciu o rutynowe pomiary oraz przepisy krajowe dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy, natomiast pola gradientowe mogą być oceniane przy zastosowaniu kryteriów opracowanych na podstawie normy IEC lub zaleceń ICNIRP odnośnie pól impulsowych. Badania własne przy różnego typu tomografach wskazują, że w każdym przypadku wokół elektromagnesu występują strefy ochronne pola magnetostatycznego, zdefiniowane przez krajowe przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz obszar ograniczonego dostępu dla osób z elektrostymulatorami serca (tabela). Tabela Przykładowe zasięgi stref ochronnych pola magnetostatycznego w otoczeniu medycznych tomografów NMR/MRI.
Przy tomografach 1,5 i 2 T występuje możliwość ekspozycji niebezpiecznej, a przy wszystkich tomografach ekspozycji nadmiernej w przypadku nieprawidłowej organizacji pracy (tzn. jeżeli pracownik nie zachowuje dostatecznej odległości od źródła pola) lub jeżeli z powodu nieodpowiedniego wyposażenia technicznego nadmiernie przedłuża się czas ekspozycji związanej z przygotowywaniem pacjenta do badania). Pomiary pól gradientowych w pobliżu magnesu, wykazały, że w miejscach, w których w czasie diagnozowania pacjenta mogą przebywać pracownicy, maksymalne gradienty pola magnetycznego wolnozmiennego zwykle nie przekraczają wartości 0,4 T/s, przyjętej jako kryterium oceny warunków pracy. W miejscach tych wartość skuteczna natężeń pól radiofalowych nie przekracza zwykle wartości ze strefy pośredniej. Dużej ostrożności wymaga jednak ocena pól radiofalowych, ze względu na ich modulację impulsową. Zagrożenia bezpieczeństwa
Zalecenia profilaktyczne
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
     |