KSYLENY C8H10 0020
1. IDENTYFIKACJA SUBSTANCJI
Nazwa i synonimy:
polskie: ksylen, dwumetylobenzen, dimetylobenzen, metylotoluen, ksylol
angielskie: xylene, dimethylbenzene, methyl toluene, xylol
niemieckie: Xylol, Dimethylbenzol, Reinxylol
francuskie: xyléne, benzene diméthylique, diméthylbenzene, xylol
rosyjskie: ксилол,диметилбензол
Nazwa wg IUPAC: dimethylbenzene
Wzór chemiczny: C6H4(CH3)2
2. SKŁAD I INFORMACJA O SKŁADNIKACH
Ksylen – mieszanina izomerów
o-Ksylen – substancja podstawowa
m-Ksylen – substancja podstawowa
p-Ksylen – substancja podstawowa
| Klasyfikacja substancji: | | R10
Xn; R20/21
Xi; R38 |
| | |
| Numer CAS: | 95-47-6 o-ksylen
108-38-3 m-ksylen
106-42-3 p-ksylen
1330-20-7 mieszanina izomerów |
| Numer UN (ONZ) | 1307 |
| Numer RTECS | ZE2450000 o-ksylen
ZE2275000 m-ksylen
ZE2625000 p-ksylen
ZE2100000 mieszanina izomerów |
| Numer indeksowy: | 601-022-00-9 |
| Numer WE (EINECS): | 202-422-2 o-ksylen
203-576-3 m-ksylen
203-396-5 p-ksylen
215-535-7 mieszanina izomerów |
3. IDENTYFIKACJA ZAGROŻEŃ
Substancja łatwo palna, szkodliwa i drażniąca. Działa szkodliwie przez drogi oddechowe i w kontakcie ze skórą. Działa drażniąco na skórę.
4. PIERWSZA POMOC
Niezbędne leki: tlen, parafina płynna.
Odtrutki: nie są znane.
Leczenie: postępowanie objawowe.
ZATRUCIE INHALACYJNE
Przytomny
Pierwsza pomoc przedlekarska
Wyprowadzić zatrutego z miejsca narażenia. Zapewnić spokój w dowolnej pozycji, chronić przed utratą ciepła. Podawać tlen do oddychania. Wezwać lekarza.
Pomoc lekarska
Postępowanie objawowe, kontrola ciśnienia tętniczego krwi, akcji serca. W razie wskazań transport do szpitala.
Nieprzytomny
Pierwsza pomoc przedlekarska
Wynieść poszkodowanego z miejsca narażenia. Ułożyć w pozycji bocznej ustalonej. Usunąć z jamy ustnej ruchome protezy i inne ciała obce. Odessać strzykawką przez cewnik wydzielinę z nosa i jamy ustnej. Jeżeli oddycha, podać tlen, najlepiej przez maskę twarzową. Jeżeli nie oddycha, zastosować sztuczne oddychanie metodą usta-usta lub aparatem typu AMBU. Założyć stałą drogę dożylną (pielęgniarka). Wezwać lekarza.
Pomoc lekarska
Kontynuować podawanie tlenu, kontrolować akcję serca, ciśnienie krwi. Nie podawać adrenaliny ani innych amin katecholowych (ryzyko migotania komór). W razie zaburzeń oddychania stosować oddech wspomagany z użyciem aparatu typu AMBU; jeżeli zatruty nie oddycha – zaintubować i stosować tlen za pomocą aparatu typu AMBU. W każdym przypadku transport do szpitala karetką reanimacyjną PR.
SKAŻNIE SKÓRY
Pierwsza pomoc przedlekarska
Zdjąć odzież. Zmyć skórę dużą ilością letniej wody (z mydłem, jeżeli nie ma zmian).
Pomoc lekarska
W razie podrażnienia skóry wskazana jest konsultacja dermatologa.
SKAŻENIE OCZU
Pierwsza pomoc przedlekarska
Przemywać oczy dużą ilością chłodnej wody około 15 minut. Unikać silnego strumienia wody wobec ryzyka uszkodzenia rogówki
.
Pomoc lekarska
Zapewnić konsultację okulistyczną.
ZATRUCIE DROGĄ POKARMOWĄ
Przytomny
Pierwsza pomoc przedlekarska
Natychmiast po połknięciu (w czasie do 5 minut!) poszkodowany powinien sam wywołać wymioty. Później nie wywoływać wymiotów. W każdym przypadku połknięcia ksylenu podać 150 ml płynnej parafiny. Nie podawać niczego innego do picia.
Pomoc lekarska
Postępowanie w zależności od ilości wypitego ksylenu. Wskazana hospitalizacja ze względu na możliwość zaburzeń trawiennych.
Nieprzytomny
Pierwsza pomoc przedlekarska
Postępowanie jak w zatruciu inhalacyjnym.
Pomoc lekarska
Postępowanie jak w zatruciu inhalacyjnym. Transport karetką reanimacyjną PR do ośrodka zatruć, pod nadzorem lekarza.
5. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU POŻARU
Klasa temperaturowa: T1
Grupa wybuchowości: IIA
Kod HAZCHEM: 3
(produkt o temperaturze zapłonu powyżej 23°C)
Szczególne zagrożenia
Łatwo palna, szkodliwa, drażniąca ciecz. Pary tworzą mieszaniny wybuchowe z powietrzem. Pary są cięższe od powietrza, gromadzą się przy powierzchni ziemi i w dolnych częściach pomieszczeń. Zbiorniki narażone na działanie ognia lub wysokiej temperatury mogą eksplodować.
Zalecenia ogólne
Zawiadomić otoczenie o awarii.
Usunąć z obszaru zagrożenia wszystkie osoby niebiorące udziału w likwidowaniu awarii; w razie potrzeby zarządzić ewakuację.
Wezwać Straż Pożarną i Policję Państwową.
Pożar
Środki gaśnicze: proszki gaśnicze, dwutlenek węgla, piany gaśnicze, woda – prądy rozproszone. Nie stosować zwartych strumieni wody na powierzchnię palącej się cieczy.
Mały pożar: gasić gaśnicą proszkową lub śniegową (dwutlenek węgla).
Duży pożar: palące się zbiorniki lub rozlewiska gasić pianą lub prądami wodnymi rozproszonymi. Zbiorniki narażone na działanie ognia lub wysokiej temperatury chłodzić wodą z bezpiecznej odległości; jeżeli to możliwe, usunąć je z obszaru zagrożenia (groźba wybuchu).
Nie dopuścić do przedostania się ścieków po gaszeniu pożaru do kanalizacji i wód.
Specjalne wyposażenie ochronne
Nałożyć odzież ochronną i aparat izolujący drogi oddechowe.
6. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU NIEZAMIERZONEGO UWOLNIENIA DO ŚRODOWISKA
Zalecenia ogólne
Jak podano w punkcie 5.
Wyciek
Uwaga: obszar zagrożony wybuchem.
Usunąć źródła zapłonu (ugasić otwarty ogień, ogłosić zakaz palenia i używania narzędzi iskrzących); pary rozcieńczać rozproszonymi prądami wody; zabezpieczyć kratki i studzienki ściekowe; unikać bezpośredniego kontaktu z uwalniającą się substancją; jeśli to możliwe, zlikwidować wyciek (zamknąć dopływ cieczy, uszczelnić, uszkodzone opakowanie umieścić w szczelnym opakowaniu ochronnym); w razie dużego wycieku miejsce gromadzenia się cieczy obwałować, zebraną ciecz odpompować; małe ilości rozlanej cieczy przysypać niepalnym materiałem chłonnym, zebrać do zamykanego pojemnika; zanieczyszczoną powierzchnię spłukać wodą.
7. POSTĘPOWANIE Z SUBSTANCJĄ I JEJ MAGAZYNOWANIE
Wymagania dotyczące wentylacji
Niezbędna wentylacja miejscowa wywiewna, usuwająca pary z miejsc ich emisji, oraz wentylacja ogólna pomieszczenia. Otwory zasysające wentylacji miejscowej przy płaszczyźnie roboczej lub poniżej. Wywiewniki wentylacji ogólnej w górnej części pomieszczenia oraz przy podłodze. Instalacje wentylacyjne muszą odpowiadać warunkom ustalonym ze względu na niebezpieczeństwo pożaru lub wybuchu.
Postępowanie z substancją: podczas stosowania nie jeść, nie pić, nie palić tytoniu, unikać kontaktu z cieczą, unikać wdychania par, przestrzegać zasad higieny osobistej; stosować środki ochrony indywidualnej (jak podano w punkcie 8), pracować w dobrze wentylowanych pomieszczeniach; unikać działania na substancję otwartego ognia i wysokiej temperatury.
Magazynowanie: przechowywać w oryginalnych, właściwie oznakowanych, szczelnie zamkniętych opakowaniach, w chłodnym, suchym, dobrze wentylowanym pomieszczeniu magazynowym, wyposażonym w instalację elektryczną i wentylacyjną w wykonaniu przeciwwybuchowym, z wykładziną podłogową elektroprzewodzącą.
Przechowywać z dala od źródeł ciepła i zapłonu oraz utleniaczy.
8. KONTROLA NARAŻENIA I ŚRODKI OCHRONY INDYWIDUALNEJ
Najwyższe dopuszczalne stężenia
| NDS | 100 mg/m3 (mieszanina izomerów) |
| NDSCh | 350 mg/m3 |
| NDSP | nieustalone |
1,2-Ksylen
| WE-IOELV | 221 mg/m3 |
| WE-STEL | 442 mg/m3 |
1,4-Ksylen
| WE-IOELV | 221 mg/m3 |
| WE-STEL | 442 mg/m3 |
1,3-Ksylen
| WE-IOELV | 221 mg/m3 |
| WE-STEL | 442 mg/m3 |
mieszanina izomerów
| WE-IOELV | 221 mg/m3 |
| WE-STEL | 442 mg/m3 |
Oznaczanie w powietrzu na stanowiskach pracy
PN-78/Z-04116 ark. 01 Ochrona czystości powietrza. Badania zawartości ksylenu. Oznaczanie ksylenu na stanowiskach pracy metodą chromatografii gazowej z wzbogaceniem próbki.
PN-89/Z-04023 ark.02 Ochrona czystości powietrza. Badania zawartości (w mieszaninach) szkodliwych substancji wydzielających się z wyrobów lakierowych nitrocelulozowych. Oznaczanie acetonu, alkoholi: etylowego, n-butylowego, izobutylowego, etoksyetylowego, butoksyetylowego; octanów: etylu, n-butylu, etoksyetylu, toluenu i ksylenu na stanowiskach pracy metodą chromatografii gazowej.
Dopuszczalne stężenie w materiale biologicznym
DSB – 1,4 g/l w przeliczeniu na średnią gęstość moczu wynoszącą 1,024
Substancja oznaczana – kwas metylohipurowy
Materiał biologiczny – mocz
Uwagi: próbka pobierana jednorazowo, pod koniec ekspozycji dziennej w dowolnym dniu.
Wymagania dotyczące środków ochrony indywidualnej
Gdy stężenie substancji jest ustalone i znane, doboru środków ochrony indywidualnej należy dokonywać z uwzględnieniem stężenia substancji występującego na danym stanowisku pracy, czasu narażenia, czynności wykonywanych przez pracownika oraz zaleceń podanych przez producenta środka ochrony indywidualnej.
Stosować odzież ochronną wykonaną z materiałów powlekanych (np. vitonem), antyelektrostatyczną;rękawice ochronne (np. z polialkoholu winylowego); gogle chroniące przed kroplamicieczy (w przypadku skompletowania z półmaską); sprzęt ochrony układu oddechowego:maskę lub półmaskę skompletowaną z pochłaniaczem typu A. W razie niedoboru tlenu(stężenie poniżej 17% obj.) lub gdy stężenie związku przekracza 1% obj., stosowaćautonomiczny lub stacjonarny sprzęt izolujący.
W strefie zagrożonej wybuchem stosować odzież, rękawice i obuwie w wersji antyelektrostatycznej.
W sytuacji awaryjnej lub gdy stężenie substancji na stanowisku nie jest znane,stosować środki ochrony indywidualnej izolujące organizm (kombinezon gazoszczelnyskompletowany z izolującym sprzętem ochrony układu oddechowego).
9. WŁAŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNE
Właściwości podstawowe
| Masa cząsteczkowa: | 106,16 |
| Stan skupienia w temp. 20°C: | ciecz |
| Barwa: | bezbarwna |
| Zapach: | przyjemny, charakterystyczny |
| Temperatura topnienia: | |
| o-ksylen: | -25,18°C |
| m-ksylen: | -47,55°C |
| p-ksylen: | 13,26°C |
| mieszanina: | -25°C |
| Temperatura wrzenia: | |
| o-ksylen: | 144,5°C |
| m-ksylen: | 139,1°C |
| p-ksylen: | 138,3°C |
| mieszanina: | 137-142°C |
| Temperatura zapłonu: | |
| o-ksylen: | 30°C |
| m-ksylen: | 29°C |
| p-ksylen: | 25°C |
| Uwaga: produkt handlowy techniczny może charakteryzować się temperaturą zapłonu poniżej 23°C. |
| Temperatura samozapłonu: | |
| o-ksylen: | 465°C |
| m-ksylen: | 525°C |
| p-ksylen: | 525°C |
| Granice wybuchowości w powietrzu: | |
| o-ksylen: | |
| - dolna: | 1,0% obj. |
| - górna: | 7,6% obj. |
| m-ksylen: | |
| - dolna: | 1,1% obj. |
| - górna: | 7,0% obj. |
| p-ksylen: | |
| - dolna: | 1,1% obj. |
| - górna: | 7,0% obj. |
| mieszanina: | |
| - dolna: | 1,0% obj. |
| - górna: | 7,6% obj. |
| Stężenie stechiometryczne: | 1,96% obj. |
| Gęstość w temp. 20°C: | |
| o-ksylen: | 0,88 g/cm3 |
| m-ksylen: | 0,86 g/cm3 |
| p-ksylen: | 0,86 g/cm3 |
| mieszanina: | 0,874 g/cm3 |
| Gęstość par względem powietrza: | 3,66 |
| Prężność par: | |
| o-ksylen: | 6,7 hPa w temp. 20°C,
12 hPa w temp. 30°C |
| m-ksylen: | 8 hPa w temp. 20°C,
14,7 hPa w temp. 30°C |
| p-ksylen: | 8,8 hPa w temp. 20°C,
16 hPa w temp. 30°C |
| mieszanina: | 9 hPa w temp. 20°C |
| Stężenie pary nasyconej: | |
| o-ksylen: | 29 g/m3 w temp. 20°C,
51 g/m3 w temp. 30°C |
| m-ksylen: | 35 g/m3 w temp. 20°C,
62 g/m3 w temp. 30°C |
| p-ksylen: | 38 g/m3 w temp. 20°C,
67 g/m3 w temp. 30°C |
| Rozpuszczalność w wodzie: | rozpuszcza się bardzo słabo |
| Rozpuszczalność w innych rozpuszczalnikach: | rozpuszcza się w alkoholu etylowym, eterze etylowym, dwusiarczku węgla. |
Właściwości dodatkowe
| Współczynnik załamania światła w temp. 20°C: |
| o-ksylen: | 1,5045 |
| m-ksylen: | 1,4972 |
| p-ksylen: | 1,4958 |
| mieszanina: | 1,498 |
| Lepkość w temp. 20°C: | |
| o-ksylen: | 0,81 mPa•s |
| m-ksylen: | 0,62 mPa•s |
| p-ksylen: | 0,65 mPa•s |
| Temperatura krytyczna: | |
| o-ksylen: | 359,0°C |
| m-ksylen: | 343,6°C |
| p-ksylen: | 342,7°C |
| Ciśnienie krytyczne: | |
| o-ksylen: | 3,65 MPa |
| m-ksylen: | 3,55 MPa |
| p-ksylen: | 3,44 MPa |
| Ciepło właściwe: | |
| o-ksylen: | 1,73 J/(g•K) w temp. 21,9°C |
| m-ksylen: | 1,78 J/(g•K) w temp. 45°C |
| p-ksylen: | 1,68 J/(g•K) w temp. 17,5°C |
| Ciepło parowania: | |
| o-ksylen: | 346,19 J/g w temp. wrzenia,
409,3 J/g w temp. 25°C |
| m-ksylen: | 343 J/g w temp. wrzenia,
401,9 J/g w temp. 25°C |
| p-ksylen: | 339,8 J/g w temp. wrzenia,
399,3 J/g w temp. 25°C |
| Ciepło spalania: | |
| o-ksylen: | -43,06 kJ/g |
| m-ksylen: | -42,92 kJ/g |
| p-ksylen: | -42,95 kJ/g |
10. STABILNOŚĆ I REAKTYWNOŚĆ
Stabilność: w normalnych warunkach substancja stabilna.
Warunki, jakich należy unikać: źródła zapłonu, wysoka temperatura.
Materiały, jakich należy unikać: nie są znane.
Niebezpieczne produkty spalania/rozkładu: w środowisku pożaru wydzielają się tlenki węgla.
11. INFORMACJE TOKSYKOLOGICZNE
Klasa toksyczności
Substancja łatwo palna, szkodliwa i drażniąca wg wykazu substancji niebezpiecznych.
Substancja nieumieszczona w wykazie substancji i preparatów o działaniu rakotwórczymlub mutagennym.
Substancja nie może być sklasyfikowana jako rakotwórcza dla ludzi wg IARC (grupa3).
Stężenia oraz dawki śmiertelne i toksyczne
Próg wyczuwalności zapachu – 0,9-9 mg/m3
LD50 (szczur, doustnie) – 4300 mg/kg
LC50 (szczur, inhalacja) – 22100 mg/m3 (4 h)
LD50 (królik, szczur, skóra) – brak danych
Działanie toksyczne i inne szkodliwe działanie biologiczne na ustrój człowieka: substancja szkodliwa, drażniąca, działa depresyjnie na ośrodkowy układ nerwowy.
Drogi wchłaniania: przez drogi oddechowe, skórę, z przewodu pokarmowego.
Objawy zatrucia ostrego: pary działają drażniąco na błony śluzowe układu oddechowego. Powodują bóle i zawroty głowy, pobudzenie, nudności, wymioty. W dużych stężeniach działają narkotycznie, powodują zaburzenia rytmu serca z ryzykiem migotania komór, utraty przytomności i śmierci. Ciekłe ksyleny mają miejscowe działanie drażniące, wywołują podrażnienie spojówek i ich zaczerwienienie; mogą spowodować uszkodzenie rogówki. Drogą pokarmową ksyleny powodują bóle brzucha, wymioty z ryzykiem zachłyśnięcia i zachłystowego zapalenia płuc. Następstwem mogą być zaburzenia funkcji wątroby i nerek. Dawka toksyczna wynosi 0,5-1 g na 1 kg masy ciała (30-70 g).
Objawy zatrucia przewlekłego: występują czynnościowe zaburzenia ze strony układu nerwowego, przewlekłe zapalenia spojówek, niekiedy zaburzenia węchu, stany zapalne górnych dróg oddechowych z bólami gardła, przewlekłe zapalenia skóry.
12. INFORMACJE EKOLOGICZNE
Dopuszczalne/alarmowe poziomy substancji w powietrzu: nieustalone
Wartości graniczne wskaźników jakości wody w klasach wód powierzchniowych: nieustalone
Najwyższe dopuszczalne wartości wskaźników zanieczyszczeń dla oczyszczonych ścieków przemysłowych:
lotne węglowodory aromatyczne BTX (benzen, toluen, ksylen) – 0,1 mg/l (dotyczy wszystkich sektorów i rodzajów ścieków)*
*Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 8 lipca 2004 r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (DzU 2004, nr 168, poz. 1763).
Dopuszczalne masy niektórych substancji szczególnie szkodliwych, które mogą być odprowadzane w oczyszczonych ściekach przemysłowych: nieustalone
Stężenia toksyczne dla wodnych organizmów zwierzęcych i roślinnych:
Dane do klasyfikacji
Toksyczność ostra (LC50/96 h) dla ryb:
– Pimephales promelas – 16,1 mg/l
– Salmo gairdneri – 8 mg/l
– Lepomis macrochirus – 16,1 mg/l
– Carassius auratus – 16,1 mg/l
Toksyczność ostra (EC50/48 h) dla skorupiaków Daphnia magna – 3,82 mg/l
Hamowanie wzrostu glonów (IC50/72 h) – brak danych
Hamowanie wzrostu kolonii bakterii – brak danych
Inne dane
Stężenie śmiertelne (LC50)* dla ryb:
– Carassius auratus – 36,81 mg/l
– Lebistes recticulatus – 34,73 mg/l
– Salmo gairdneri – 10 mg/l
Graniczne stężenie toksyczne dla:
– bakterii Pseudomonas putida > 200 mg/l
– glonów Scenedesmus quadricauda > 200 mg/l
* Brak danych na temat czasu ekspozycji.
13. POSTĘPOWANIE Z ODPADAMI
Klasyfikacja odpadu: odpowiednia do miejsca wytworzenia na podstawie kryteriów zawartych w obowiązujących przepisach.
Postępowanie z odpadem
Nie usuwać do kanalizacji. Nie składować na wysypiskach komunalnych. Rozważyć możliwość wykorzystania. Odzysk lub unieszkodliwianie odpadowego produktu przeprowadzać zgodnie z obowiązującymi przepisami.
Zalecany sposób unieszkodliwiania odpadu: przekształcenie termiczne.
Postępowanie z opróżnionymi opakowaniami
Opakowania jednorazowego użytku przekazać do upoważnionego odbiorcy odpadów. Odzysk (recykling) lub unieszkodliwianie przeprowadzać zgodnie z obowiązującymi przepisami.
Opakowania wielokrotnego użytku, jeśli to konieczne po uprzednim oczyszczeniu, mogą być dalej stosowane.
14. INFORMACJE O TRANSPORCIE
Substancja podlega przepisom dotyczącym przewozu towarów niebezpiecznych.
| Numer rozpoznawczy materiału UN(ONZ): | 1307 |
| Prawidłowa nazwa przewozowa: | KSYLENY |
| Klasa: | 3 |
| Kod klasyfikacyjny: | F1 |
| Grupa pakowania: | II | III |
| Instrukcje pakowania: | P001, IBC02, R001 | P001, IBC03, LP01, R001 |
| Numer rozpoznawczy zagrożenia: | 33 | 30 |
| Oznakowanie sztuk przesyłki: | "UN 1307", |
Oznakowanie środków transportu:
pojazdy samochodowe:
wagony:
cysterny: lub oraz |
15. INFORMACJE DOTYCZĄCE PRZEPISÓW PRAWNYCH
Oznakowanie opakowania
Identyfikacja: ksylen – mieszanina izomerów oraz poszczególne izomery: o-ksylen, m-ksylen, p-ksylen
| Numer WE (EINECS): | 202-422-2 o-ksylen | Oznakowanie WE |
| | 203-576-3 m-ksylen |
| | 203-396-5 p-ksylen |
| | 215-535-7 mieszanina izomerów |
Znaki ostrzegawcze:
Produkt szkodliwy(Xn)
Zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia (R):
R10 – produkt łatwo palny
R20/21 – działa szkodliwie przez drogi oddechowe i w kontakcie\ze skórą
R38 – działa drażniąco na skórę
Zwroty określające warunki bezpiecznego stosowania (S):
S2 – chronić przed dziećmi
S25 – unikać zanieczyszczenia oczu
16. INNE INFORMACJE
Wykaz zwrotów R wskazujących rodzaj zagrożenia:
R10 – Produkt łatwo palny.
R20/21 – Działa szkodliwie przez drogi oddechowe i w kontakcie ze skórą.
R38 – Działa drażniąco na skórę.
| Numer rejestracyjny: | 0020 |
Jednostka zatwierdzająca: | Rada Programowa |
