Wymienione w pkt. 2 czynniki ryzyka zostały zdefiniowane w ustawie.
Prace o szczególnym charakterze to prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia się sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się.

Wykaz prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze określony został w załącznikach 1 i 2 ustawy.

Z przepisu art. 3 wynika więc, że muszą być spełnione łącznie dwa warunki  aby zakwalifikować prace do prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Po pierwsze praca musi być związana z czynnikami ryzyka wymienionymi w art. 3 ustawy, po drugie zaś musi widnieć w wykazie zawartym w załączniku 1 lub 2 ustawy. Ponadto aby wykonywana praca zaliczona została do pracy uprawniającej do emerytury pomostowej praca ta musi być wykonywana w pełnym wymiarze czasu pracy.

Prawo do emerytury pomostowej  przysługuje pracownikowi, który urodził się po 31 grudnia 1948 r.

Generalnie prawo do emerytury pomostowej nabywa pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze przez okres co najmniej 15 lat. Wyjątek w zakresie stażu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dotyczy prac: nurka, kesoniarza lub w komorach hiperbarycznych; rybaków morskich; bezpośrednio przy przetwórstwie materiałów zawierających azbest lub prace rozbiórkowe związane z ich usuwanie i prace członków zawodowych ekip ratownictwa górskiego, gdzie wymagany jest okres 10 lat pracy w tych warunkach.

Również zasadą jest, że emerytura pomostowa przysługuje jeżeli uprawniony osiągnął wiek 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn. Ustawa jednak w tym zakresie również przewiduje odstępstwa.

Dla niektórych prac dodatkowo wymagane jest orzeczenie lekarskie o niezdolności do wykonywania prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Dotyczy to takich rodzajów prac jak: praca w powietrzu na statkach powietrznych; w hutnictwie; maszynistów trakcyjnych.
Aby móc ubiegać się o emeryturę pomostową pracownik musi legitymować się okresem składkowym i nieskładkowym (w skrócie i ogólnie można to ująć jako staż pracy) wynoszącym co najmniej 20  lat dla kobiety i 25 lat dla mężczyzny.
Praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych i art.32 i art.33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS musiała być, przynajmniej 1 dzień wykonywana przed 1 stycznia 1999 roku.

Pracownik może ubiegać się o emeryturę pomostową po rozwiązaniu stosunku pracy.

O tym czy wykonywaną przez pracownika pracę można zaliczyć do pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze decyduje płatnik składek (pracodawca) poprzez wpisanie danej pracy do wykazu stanowisk, na których wykonywana jest w praca w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze oraz wpisanie do ewidencji pracowników wykonujących taką pracę. Pracodawca sporządza wykaz wg stanu na dzień wejścia w życie ustawy wpisując wszystkie stanowiska bez względu an to czy praca jest wykonywana w pełnym, czy też niepełnym wymiarze czasu pracy. O wpisaniu do ewidencji pracodawca ma obowiązek poinformować zainteresowanego pracownika. W przypadku nieumieszczenia w ewidencji pracowników wykonujących – prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze pracownikowi przysługuje skarga do Państwowej Inspekcji Pracy.

UWAGA: Umieszczenie przez pracodawcę w wykazie stanowiska pracy - jako stanowiska, na którym wykonywana jest praca w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze i umieszczenie w ewidencji pracownika wykonującego takie prace nie jest jednoznaczne z uprawnieniem do emerytury pomostowej.

Płatnik składek (pracodawca) rokrocznie do dnia 31 marca każdego roku (począwszy od 2011 roku) przesyła do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych „Zgłoszenie danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze”. Jednakże w roku, w którym pracownik występuje z wnioskiem o emeryturę pomostową płatnik składek ma obowiązek przekazania takiego zgłoszenia do Zakładu w terminie 7 dni od dnia zgłoszenia wniosku. Za pracowników urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r. i wykonującym prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, o których mowa w ustawie pracodawca opłaca składki na Fundusz Emerytur Pomostowych w wysokości 1,5% podstawy wymiaru.

Pracownicy, którym została przyznana emerytura pomostowa nie mogą, pod rygorem zawieszenia prawa do tej emerytury, wykonywać po przejściu na emeryturę pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.