We Francji normy powierzchni sal dla chorych czesto nie byly przestrzegane: zgodnie z norma powierzchnia sali 1-osobowej wynosi 16 m2; badania wykazaly, ze tylko 12,98 m2 i dalej - sali 2-osobowej zamiast 22 m2 - wynosily 19,68 m2.

Wprawdzie przedstawilismy dane z osrodkow zagranicznych, nie mozna jednak oczekiwac, by polskie dane odbiegaly od tych wartosci.

Czy problemy zmeczenia i dolegliwosci ukladu miesniowo-szkieletowego sa charakterystyczne dla personelu medycznego? Oczywiscie nie, ale w tym przypadku charakter wykonywanych czynnosci uznawany jest - nieslusznie - za norme, z ktorej konsekwencjami nalezy sie liczyc.

Przed kilku tygodniami do redakcji wplynal list naszego Czytelnika, specjalisty bhp. Oto fragment jego listu:

...„Uprzejmie prosze o wyjasnienie kwestii pozycji ciala w czasie pracy. Jako praktyka, ktory wykonywal czynnosci zawodowe w roznych sytuacjach, zastanawia mnie zawsze jedno. Dlaczego (prawie) nikt z osob odpowiedzialnych za organizacje stanowisk pracy, osob dokonujacych oceny oraz kontrolujacych ten stan nie bierze pod uwage opinii najbardziej zainteresowanych, tj. pracownikow obslugujacych dane stanowisko pracy. .... sa stanowiska i zawody, ktore kojarza nam sie (obecnie) tylko z praca siedzaca. Przykladem motorniczy tramwaju. Kilka lat temu, czasami tylko korzystal z dostawnego podparcia. A osobiscie uwazam, ze taka pozycja podparta zwiazana z wysilkiem fizycznym jest o kilkadziesiat punktow lepsza od typowo siedzacej. Podczas zajmowania pozycji siedzacej miesnie nog powinny pracowac, by wspomagac miesnie grzbietu”.

Dalej nasz Czytelnik omawia pozycje zajmowana przez obsluge kas w nowoczesnych super- i hipermarketach.

...„;Na moje pytanie, skierowane do pracownikow, obslugujacych stanowiska kas, czy praca fizyczna w pozycji siedzacej jest - z ich punktu widzenia - lzejsza otrzymalem odpowiedzi, ktore nie sa tak oczywiste, jakby sie wydawalo. Osoby, tylko siedzace skarzyly sie na bole kregoslupa spowodowane jego obciazeniem w czasie przemieszczania towarow nad czytnikami oraz znacznym bolem rak...”

To, o czym pisalismy na wstepie oraz list Czytelnika doskonale sie uzupelniaja. Nalezy podkreslic, ze na obciazenie ukladu ruchu skladaja sie podstawowe czynniki biomechaniczne:

• pozycja ciala przy pracy,


• wielkosc obciazenia zewnetrznego,


• czestosc powtorzen konkretnej czynnosci,


• czas trwania obciazenia.

Przestrzenna konstrukcja stanowiska pracy powinna byc dopasowana do operatora i umozliwiac zajecie wlasciwej, wygodnej pozycji ciala. W przypadku opisanej wczesniej obslugi kas w hipermarketach dowolne zajmowanie pozycji stojacej na siedzaca, co byloby zapewne optymalne, moze napotkac trudnosci techniczne. Przesuwajaca sie tasma z towarem musialaby (a przynajmniej powinna) byc rozpieta na innej wysokosci dla pozycji siedzacej, a na innej - dla pozycji stojacej.

Stanowisko pracy i wykonywane czynnosci nie powinny wymuszac na pracowniku potrzeby utrzymywania pozycji ciala w skrecie lub pochyleniu. W omawianym przykladzie obslugi kas wymog pakowania towaru do torebek przez obsluge kasy moze stwarzac taka koniecznosc.

Zmeczeniu ukladu ruchu sprzyja wysilek statyczny, dlugotrwale zajmowanie jednej pozycji. Tym zapewne kierowano sie przy konstrukcji podporek-siedzisk dla motorniczych po wojennych tramwajow. Kierowanie pojazdem w pozycji stojacej moze wplywac na precyzje ruchow z tym zwiazanych.

Z tych samych powodow operacyjny zespol chirurgiczny podczas operacji zajmuje pozycje stojaca. Chirurg ma latwy dostep zwlaszcza do szerokiego pola operacyjnego, w razie zmiany sytuacji i potrzeby energiczniejszego postepowania (opanowanie niespodziewanego krwawienia, inne komplikacje srodoperacyjne). Zajmowanie przez wiele godzin pozycji stojacej przez chirurga jest przyczyna znacznego zmeczenia. Sprzyja rozwojowi schorzen ukladu zylnego konczyn dolnych (zylaki).

Tam jednak, gdzie niezbedna jest szczegolna precyzja ruchow, np. operacje okulistyczne - chirurg podczas operacji wybiera pozycje siedzaca.

Reasumujac - w pracy zawodowej problemy biomechaniczne zwiazane z postawa ciala maja znaczenie niezwykle istotne. Uciazliwosci zwiazane z wykonywaniem konkretnego zawodu w zyciu ludzkosci wystepowaly od dawna, teraz nadchodzi czas, by im zapobiegac lub przynajmniej istotnie ograniczac.

W wielu krajach pracownik dysponuje kieszonkowym poradnikiem - jak zapobiegac urazom i dolegliwosciom kregoslupa zwiazanym z dzwiganiem ciezarow lub zajmowaniem wymuszonej pozycji. W 1990 r. ukazal sie dokument Wspolnoty Europejskiej poswiecony temu zagadnieniu. Centralny Instytut Ochrony Pracy wydal w 1999 roku adresowana do pracownikow broszurke pt.: „Podnoszenie i przenoszenie ciezarow”, w druku znajduje sie kolejna pt.: „Dolegliwosci i choroby kregoslupa - skad sie biora i jak sie przed nimi chronic?” - obie autorstwa Joanny Kaminskiej i Danuty Liu.