4-Chloro-3-metylofenol – frakcja wdychalna. Dokumentacja dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego Krystyna Sitarek Kwas nadoctowy. Dokumentacja dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego Daria Pakulska, Sławomir Czerczak   Akrylan 2-etyloheksylu. Oznaczanie w powietrzu środowiska pracy metodą chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną   Agata Wziątek, Katarzyna Janoszka, Jan Gromiec   Cyklopentan. Oznaczanie w powietrzu środowiska pracy metodą chromatografii gazowej ze spektrometrią mas Małgorzata Kucharska, Wiktor Wesołowski, Jan Gromiec   3,4-Dichloroanilina. Chromatograficzne oznaczanie   Anna Jeżewska Difenyloamina. Oznaczanie  w powietrzu środowiska pracy metodą wysokosprawnej chromatografii cieczowej   Marzena Bonczarowska, Sławomir Brzeźnicki,  Jan Gromiec    Metoksyanilina. Oznaczanie w powietrzu środowiska pracy metodą wysokosprawnej chromatografii cieczowej   Marzena Bonczarowska, Sławomir Brzeźnicki,  Jan Gromiec   Molibden i jego związki. Metoda oznaczania w powietrzu na stanowiskach pracy   Ewa Gawęda   Selen i jego związki. Metoda oznaczania w powietrzu na stanowiskach pracy   Ewa Gawęda   Środki ochrony skóry zabezpieczające przed wodą oraz wodnymi roztworami detergentów, kwasów i zasad     Joanna Kurpiewska, Jolanta Liwkowicz   Sprawozdanie z działalności Międzyresortowej Komisji do spraw Najwyższych Dopuszczalnych Stężeń i Natężeń  Czynników Szkodliwych w Środowisku Pracy w latach 2011-2013   Jolanta Skowroń

4-Chloro-3-metylofenol – frakcja wdychalna. Dokumentacja dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego  
Krystyna Sitarek

4-Chloro-3-metylofenol (PCMC) ma postać białych lub jasnoróżowych kryształów. Jest stosowany  jako środek bakteriobójczy i konserwujący: kleje, gumy, farby, tusze, wyroby tekstylne i skórzane, kosmetyki oraz farmaceutyki (heparynę i insulinę). Używany jest także przeciwko endopasożytom zwierząt, w szczególności przeciw oocystom kokcydiów oraz jajom glist.
Wartość LD50 związku po podaniu per os szczurom wynosi dla samców 5129 mg/kg mc. oraz dla samic 3636 mg/kg mc. Związek działa silnie drażniąco na oczy i skórę królików. Roztwór 2-procentowego 4-chloro-3-metylofenolu powodował  podrażnienie skóry u ludzi. Wyniki badań u ludzi nie wskazywały na silne działanie uczulające związku, także w badaniach na zwierzętach obserwowano jego  słabe działanie uczulające.
W dostępnym piśmiennictwie nie ma danych na temat zawodowego narażenia na 4-chloro-3-metylofenol w Polsce, gdyż nie ustalono dla związku wartości dopuszczalnych. Jest to substancja wielkotonażowa.
W Unii Europejskiej 4-chloro-3-metylofenol znajduje się w wykazie substancji konserwujących dozwolonych w produktach kosmetycznych z zastrzeżeniem, że nie wolno go stosować w produktach używanych na błony śluzowe, a maksymalne  stężenie  w gotowym produkcie może wynosić 0,2%. Na podstawie  wyników badania, w którym szczurom podawano przez 24 miesiące w paszy dawki dzienne: 0; 21;  103,1 lub 558,9 mg/kg mc. 4-chloro-3-metylofenolu (samce) oraz 0; 27,7; 134,3 lub 743,5 mg/kg mc. (samice) wyznaczono dla samców wartość NOAEL na poziomie 21 mg/kg/dzień oraz wartość LOAEL na poziomie 103,1 mg/kg/dzień. Za skutek krytyczny narażenia na 4-chloro-3-metylofenol przyjęto częstość występowania jednostronnego  i/lub obustronnego zwyrodnienia kanalików nasiennych oraz częstość zmniejszenia liczby plemników w jednym i/lub obu najądrzach.
Nie stwierdzono działania teratogennego 4-chloro-3-metylofenolu u szczurów, którym podawano związek do żołądka w okresie organogenezy. 4-Chloro-3-metylofenol nie powodował mutacji powrotnych w szczepach S. Typhimurium zarówno z frakcją metaboliczną, jak i bez frakcji metabolicznej. W szpiku kostnym nie stwierdzono wzrostu częstości mikrojąder. Eksperci EPA zaliczyli 4-chloro-3-metylofenol do grupy D, tj. do substancji nieklasyfikowalnych pod względem rakotwórczości dla ludzi. 4-Chloro-3-metylofenol podany per os szczurom wydalał się bardzo szybko przez nerki.  
W  Szwecji   wartość  TLV  dla  4-chloro-3-metylofenolu  ustalono  w 2005 r. na poziomie 3 mg/m³, a wartość STEL na poziomie  6 mg/m³ oraz wprowadzono informację, że jest to alergen. W Holandii w 2003 r. wartość TLV wynosiła 3 mg/m3. W Polsce, jak i w większości innych państw Europy, nie ustalono wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS) 4-chloro-3-metylofenolu w powietrzu środowiska pracy.
Na podstawie  wyznaczonej wartości NOAEL dla szczurów na poziomie 21 mg/kg/dzień (wyniki badań 24 miesięcznych, podanie związku z paszą) zaproponowano przyjęcie wartości NDS 4-chloro-3-metylofenolu w powietrzu środowiska pracy na poziomie 5 mg/m³ dla frakcji wdychalnej, gdyż jest to ciało stałe. Za skutek krytyczny przyjęto działanie na kanaliki nasienne oraz zmniejszenie liczby plemników w najądrzach.  
4-Chloro-3-metylofenol u ludzi wykazuje miejscowe działanie drażniące na oczy i skórę. Związek jest ciałem stałym, krystalicznym, nie pyli, tworzy masywne cząstki stałe i nie powoduje powstania pyłu respirabilnego, dlatego nie zaproponowano dla 4-chloro-3-metylofenolu ustalenia wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia chwilowego (NDSCh). Substancja została zaklasyfikowana w Unii Europejskiej jako uczulająca w kontakcie ze skórą, dlatego zaproponowano oznakowanie związku literą „A” – substancja o działaniu uczulającym oraz ze względu na działanie drażniące literą „I” – substancja o działaniu drażniącym.

Kwas nadoctowy. Dokumentacja dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego  
Daria Pakulska, Sławomir Czerczak

Kwas nadoctowy (PAA) jest substancją nietrwałą. Najczęściej występuje w postaci mieszaniny, w której pozostaje w stanie równowagi chemicznej z:  nadtlenkiem wodoru, kwasem octowym i wodą. W handlu kwas nadoctowy występuje w roztworach wodnych,które są klarownymi, bezbarwnymi ciecza-mi o ostrym zapachu octu.
Kwas nadoctowy jest stosowany głównie jako: środek dezynfekcyjny, wybielacz oraz utleniacz w preparatyce chemicznej. Związek jest substancją wielkotonażową. Liczbę zakła-dów pracy produkujących kwas nadoctowy na świecie szacuje się na 40 ÷ 100. Większość z nich znajduje się w Europie, głównie w: Niemczech, Belgii, Francji, Hiszpanii, Finlandii oraz we Włoszech.
Narażenie w procesie produkcji kwasu nadoctowego nie występuje, ponieważ odbywa się w systemie zamkniętym. Bardziej prawdopodobne jest narażenie na kwas nadoctowy podczas takich operacji, jak: załadunek i rozładunek oraz przemysłowe jego stosowanie.
Kwas nadoctowy został zaklasyfikowany do: kategorii cieczy i par łatwopalnych, których ogrzanie może powodować pożar, substancji szkodliwych w następstwie wdychania oraz w kontakcie ze skórą i po połknięciu, substancji żrących powodujących poważne oparzenia skóry, uszkodzenia oczu i mogących spowodować podrażnienie dróg oddechowych.
Aerozole i pary roztworów wodnych kwasu nadoctowego wykazują działanie drażniące na drogi oddechowe i oczy. Pracownicy zatrudnieni w warunkach ostrego narażenia inhalacyjnego na kwas nadoctowy mogą odczuwać silny dyskomfort oraz łzawienie oczu. U zwierząt doświadczalnych narażonych na aerozole kwasu nadoctowego o różnych stężeniach występowało podrażnienie oczu i dróg oddechowych o różnym stopniu nasilenia. Przewlekłe narażenie inhalacyjne powodowało podrażnienie dróg oddechowych i oczu, natomiast o większych stężeniach:  zmiany zapalne w płucach, zmniejszone przyrosty masy ciała, zmiany morfologiczne krwi oraz stany zapalne wątroby.
Zarówno w badaniach w warunkach in vivo, jak i in vitro nie wykazano działania mutagennego kwasu nadoctowego. W dostępnym piśmiennictwie nie znaleziono danych dotyczących rakotwórczego działania tego związku. Nie stwierdzono istotnych zaburzeń funkcji rozrodczych w wyniku narażenia zwierząt na kwas nadoctowy.
W Polsce brak jest podstaw do ustalenia wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS) dla kwasu nadoctowego. Na świecie, jedynie Amerykańska Konferencja Rządowych Higienistów Przemysłowych zapropo-nowała wartość STEL kwasu nadoctowego na poziomie 1,22 mg/m³ (0,4 ppm). Wartość ta została oznaczona jako NIC (notice of intended changes).
Za skutek krytyczny działania kwasu nadocto-wego przyjęto działanie drażniące na drogi oddechowe. W badaniach na szczurach wyznaczono wartość RD50 równą 8,4 mg/m³. Zgodnie z przyjętymi zaleceniami ACGIH wartość NDS powinna się mieścić w zakresie 0,1 ÷ 0,01 RD50. Zespół Ekspertów ds. Czynników Chemicznych Międzyresortowej Komisji uznał, że dla tego związku wartość NDS powinna wynosić 0,1 RD50, czyli 0,8 mg/m³. Ponadto, ze stosunków molowych wyliczono, że proponowana wartość NDS kwasu nadoctowego odpowiada wartości stężenia nadtlenku wodoru w Polsce, który powstaje w wyniku rozkładu kwasu nadoctowego, równej 0,4 mg/m³. Wynika z tego, że przyjęcie wartości 0,8 mg/m³, jako wartości NDS kwasu nadoctowego, powinno również chronić pracowników przed działaniem drażniącym wydzielającego się podczas rozkładu kwasu nadtlenku wodoru, który nie powinien stanowić dodatkowego zagrożenia dla pracowników przy proponowanej wartości NDS.
Zasadność przyjętej wartości potwierdzają również wyniki badań przeprowadzonych w zakładach hodowli kurcząt podczas zamgławiania przy użyciu kwasu nadoctowego oraz wyniki badań w dwóch zakładach destylacji kaprolaktonu podczas oddestylowywania kwasu nadoctowego. Na podstawie wyników badań wykazano, że krótkoterminowe narażenie na kwas nadoctowy o stężeniu 1,56 mg/m³ nie powinno wywoływać nieprzyjemnych odczuć oraz natychmiastowego podrażnienia oczu i dróg oddechowych, natomiast w przypadku bardziej wrażliwych osób dłuższe narażenie może być nieprzyjemne.
Ze względu na działanie drażniące/żrące roztworów wodnych kwasu nadoctowego proponuje się ustalenie wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia chwilowego (NDSCh) na poziomie 1,6 mg/m³ i oznaczenie związku literą „C” – substancja o działaniu żrącym.

Akrylan 2-etyloheksylu. Oznaczanie w powietrzu środowiska pracy metodą chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną  
Agata Wziątek, Katarzyna Janoszka, Jan Gromiec  
W wyniku przeprowadzonych badań opracowano metodę oznaczania akrylanu 2-etyloheksylu (2-EHA) w powietrzu na stanowiskach pracy z zastosowaniem  chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną.
Metoda polega na: adsorpcji akrylanu 2-etylo-heksylu w rurce wypełnionej węglem aktywnym, desorpcji  pochłoniętego  związku za pomocą 5-procentowego roztworu kwasu octowego w disiarczku węgla i analizie chromatograficznej otrzymanego roztworu.
Metoda umożliwia oznaczanie akrylanu 2-etyloheksylu w zakresie stężeń 30 ÷ 750 µg/ml (3 ÷ 75 mg/m³ dla próbki powietrza o objętości 10 l). Granica oznaczalności (LOQ) tej metody wynosi 7,0 µg/ml.
Opracowaną metodę oznaczania akrylanu 2-etyloheksylu zapisano w postaci procedury analitycznej, którą zamieszczono w Załączniku.

Cyklopentan. Oznaczanie w powietrzu środowiska pracy metodą chromatografii gazowej ze spektrometrią mas  
Małgorzata Kucharska, Wiktor Wesołowski,  Jan Gromiec  

W wyniku przeprowadzonych badań opracowano metodę oznaczania cyklopentanu w powietrzu na stanowiskach  pracy z zastosowaniem chromato-
grafii gazowej ze spektrometrią mas. Metoda polega na: adsorpcji cyklopentanu w rurce wypełnionej węglem aktywnym, desorpcji zatrzymanego związku disiarczkiem węgla oraz chromatograficznym oznaczeniu otrzymanego eluatu.
Metoda umożliwia oznaczanie cyklopentanu w zakresie stężeń 150 ÷ 5000 µg/ml (300  ÷ 10 000 mg/m³ dla próbki powietrza o objętości 0,5 l i 30 ÷ 1000 mg/m³  dla próbki powietrza 5 l). Granica oznaczalności (LOQ) tej metody wynosi 131,2 µg/ml.
Opracowaną metodę oznaczania cyklopentanu w powietrzu na stanowiskach pracy z zastosowaniem chromatografii gazowej ze spektrometrią mas zapisaną w postaci procedury zamieszczono w Załączniku.

3,4-Dichloroanilina. Chromatograficzne oznaczanie  
Anna Jeżewska  

Opracowano metodę oznaczania 3,4-dichloroaniliny (DCA) w powietrzu na stanowiskach pracy z zastosowaniem wysokosprawnej chromatografii cieczowej (HPLC) z detektorem diodowym (DAD), która polega na: adsorpcji 3,4-dichloroaniliny na żelu krzemionkowym, ekstrakcji metanolem i analizie chromatograficznej otrzymanego roztworu.
Metoda umożliwia oznaczanie 3,4-dichloroaniliny w zakresie stężeń 0,56 ÷ 11,2 mg/m³ dla próbki powietrza o objętości 30 l. Granica oznaczalności (LOQ) metody wynosi 0,53 µg/m³.
Opracowaną metodę oznaczania 3,4-dichloroaniliny zapisano w postaci procedury analitycznej, którą zamieszczono w Załączniku.

Difenyloamina. Oznaczanie  w powietrzu środowiska pracy metodą wysokosprawnej chromatografii cieczowej  
Marzena Bonczarowska, Sławomir Brzeźnicki,  Jan Gromiec  

W wyniku przeprowadzonych badań opracowano metodę oznaczania difenyloaminy (DPA) w powietrzu na stanowiskach pracy z zastosowaniem wysokosprawnej chromatografii cieczowej z detektorem spektrofotometrycznym lub fluorescencyjnym.
Metoda polega  na: adsorpcji difenyloaminy na filtrze z włókna szklanego nasączonego roztworem kwasu siarkowego,  wyekstrahowaniu zatrzymanego związku za pomocą metanolu oraz analizie ekstraktu za pomocą wysokosprawnej chromatografii cieczowej z zastosowaniem detektora spektrofotometrycznego lub spektrofluorymetrycznego.
Metoda umożliwia oznaczanie  difenyloaminy w zakresie stężeń 0,4 ÷ 16 mg/m³ (dla próbki powietrza o objętości 100 l). Granica oznaczalności (LOQ) tej metody wynosi odpowiednio: 0,00026 µg/ml (FLD) i 0,02 µg/ml(UV-VIS).
Opracowaną metodę oznaczania difenyloaminy w powietrzu na stanowiskach pracy zapisano w postaci procedury analitycznej, którą zamieszczono w Załączniku.

Metoksyanilina. Oznaczanie w powietrzu środowiska pracy metodą wysokosprawnej chromatografii cieczowej  
Marzena Bonczarowska,  Sławomir Brzeźnicki,  Jan Gromiec  

W wyniku przeprowadzonych badań opracowano metodę  oznaczania  2-metoksyaniliny (2-MA) i 4-metoksyaniliny (4-MA) w powietrzu  na stanowiskach pracy z zastosowaniem wysokosprawnej chromatografii cieczowej z detektorem spektrofotometrycznym lub spektrofluorymetrycznym.
Metoda polega na: adsorpcji izomerów metoksyaniliny na żywicy Amberlite XAD-2, ekstrakcji acetonitrylem  zatrzymanych związków, reakcji 2-metoksyaniliny i 4-metoksyaniliny  z  chloromrówczanem 9-fluorenylometylu oraz oznaczaniu,  powstałych w wyniku reakcji pochodnych, wysokosprawną chromatografią cieczowa.
Metoda  umożliwia oznaczanie 2-metoksyaniliny i 4-metoksyaniliny w zakresie  stężeń od 0,025 ÷ 1 mg/m³ (dla próbki powietrza o objętości 200 l). Granica oznaczalności (LOQ) tej metody wynosi 0,01 µg/ml (FLD).

Molibden i jego związki. Metoda oznaczania w powietrzu na stanowiskach pracy  
 Ewa Gawęda  

Metodę stosuje  się do oznaczania molibdenu i jego związków w powietrzu na stanowiskach pracy.
Metoda polega na: przepuszczeniu badanego powietrza przez filtr membranowy, mineralizacji próbki z zastosowaniem stężonego kwasu azotowego z dodatkiem  stężonego  kwasu siarkowego i sporządzeniu roztworu do analizy w rozcieńczo- nym  kwasie  azotowym.  Molibden  oznacza się w tym roztworze metodą absorpcyjnej spektrometrii atomowej z płomieniem podtlenek azotu-acetylen.  
Oznaczalność metody wynosi 0,4 mg/m³ (dla objętości powietrza 600 l).
Opracowana  metoda oznaczania molibdenu i jego związków  została zapisana w postaci procedury analitycznej, którą zamieszczono w Załączniku.

Selen i jego związki. Metoda oznaczania w powietrzu na stanowiskach pracy  
 Ewa Gawęda  

Metodę stosuje się do oznaczania selenu (Se) i jego związków w powietrzu na stanowiskach pracy.
Metoda polega na: przepuszczeniu badanego powietrza przez filtr membranowy, mineralizacji próbki z zastosowaniem stężonego kwasu azotowego i sporządzeniu roztworu do analizy w rozcieńczonym kwasie azotowym. Selen oznacza się w  tym  roztworze  metodą  absorpcyjnej  spektrometrii atomowej z płomieniem powietrze-acetylen.  
Oznaczalność metody wynosi 0,01 mg/m³ (dla objętości powietrza 720 l).
Przedstawioną w artykule metodę oznaczania selenu i jego związków zapisano w postaci procedury analitycznej, którą zamieszczono w Załączniku.

Środki ochrony skóry zabezpieczające przed wodą oraz wodnymi roztworami detergentów, kwasów i zasad  
 Joanna Kurpiewska, Jolanta Liwkowicz  

W artykule omówiono wpływ pracy w środowisku wilgotnym na skórę ludzką oraz zawody, w których takie narażenie istnieje. Środki ochrony skóry – hydrofobowe kremy barierowe mogą być stosowane w profilaktyce dermatoz zawodowych spowodowanych wodą.
Przedstawiono także opracowane w Centralnym Instytucie Ochrony Pracy – Państwowym Instytucie Badawczym  techniczne  metody  badania właściwości barierowych sześciu dostępnych na rynku hydrofobowych środków ochrony skóry.
W wyniku przeprowadzonych badań stwierdzono, że badane preparaty mają zróżnicowane właściwości ochronne. Ponieważ oprócz produktów o dobrej jakości chroniących skórę, w sprzedaży znajdują się produkty mało wartościowe, opracowane metody pozwalają na dobór do stosowania na stanowiskach pracy preparatów o najlepszych właściwościach ochronnych.
Opracowane metody badania hydrofobowych środków ochrony skóry zapisano w formie procedur analitycznych, które zamieszczono w Załączniku.