Zapewnianie zgodności maszyn z nową dyrektywą maszynową 2006/42/WE - zasadnicze wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy Autor: mgr inż. Józef Gierasimiuk, CIOP-PIB

Zasadnicze wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy a normy zharmonizowane

Ujęte w wymienionych aktach prawnych wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy sformułowane są dość ogólnie. Dlatego, zgodnie z tzw. nowym podejściem, szczegółowe wymagania techniczne ujmowane są w europejskich normach zharmonizowanych. W Polsce ich wykazy są zawarte w obwieszczeniach prezesa Polskiego Komitetu Normalizacyjnego, publikowanych w Monitorze Polskim, a także na stronach internetowych PKN. Zapewnienie zgodności z wymaganiami norm zharmonizowanych dotyczących danej maszyny jest uznawane za domniemanie spełnienia dotyczących jej wymagań zasadniczych, jeśli normy te obejmują cały – odnoszący się do danej maszyny – zakres wymagań ujętych w dyrektywach. Normy zharmonizowane, chociaż nie są obligatoryjne, są najczęściej stosowane do wykazywania zgodności maszyn z wymaganiami zasadniczymi. Nie wyklucza to możliwości wykazywania tej zgodności w inny sposób, który musi zapewnić nie gorszy poziom bezpieczeństwa.

Normy europejskie dotyczące bezpieczeństwa oraz ergonomii maszyn dzielą się na:

• normy typu A – zawierające terminy podstawowe, zasady projektowania oraz aspekty ogólne mające zastosowanie do wszystkich maszyn (np. PN-EN ISO 12100-1, PN-EN ISO 12100-2, PN-EN 614-1, PN-EN 614-2)


• normy typu B – tematyczne,  dotyczące jednego aspektu bezpieczeństwa lub jednego rodzaju urządzeń ochronnych, które mogą być stosowane w wielu różnych maszynach. Wyróżnia się:
  
  
  • normy typu B1 – dotyczące określonych aspektów bezpieczeństwa (np. odległości bezpieczeństwa – PN-EN ISO 13857, PN-EN 349, PN-EN 999)
  
  
  • normy typu B2 – dotyczące urządzeń ochronnych (np. urządzenia sterowania oburęcznego – PN-EN 574, urządzenia blokujące – PN-EN 1088, urządzenia czułe na nacisk – PN-EN 1760-1, 2 i 3, osłony – PN-EN 953)


• normy typu C – normy zawierające szczegółowe wymagania bezpieczeństwa odnośnie do konkretnej maszyny lub wąskiej grupy maszyn (np. norma PN-EN 1870 dotycząca pilarek tarczowych składa się z 17 części uwzględniających różne rozwiązania konstrukcyjne tych maszyn).

Dokumentowanie badań i oceny

Badania maszyn mogą obejmować zarówno pomiary, jak i obliczenia, sprawdzenia, analizy itp. działania. Działania te powinny być dokumentowane. Dokumenty z badań – najczęściej sprawozdania (raporty), powinny jednoznacznie określać przedmiot i zakres badań, stosowane metody i wyposażenie oraz przedstawiać uzyskane wyniki z uwzględnieniem niepewności pomiaru. Dokumenty te powinny mieć jednoznacznie określone cechy identyfikacyjne, np. numery, być datowane, zawierać imiona i nazwiska oraz podpisy wykonawców, sprawdzających i zatwierdzających. Dokumenty te wraz z atestami np. stosowanych materiałów, deklaracjami zgodności zastosowanych elementów, certyfikatami, np. jednostek notyfikowanych stanowią źródła danych do sporządzenia zbiorczej oceny maszyny. Do tego celu może być przydatny „Arkusz oceny”, którego wzór przedstawiono poniżej.
Arkusz oceny maszyny  

Podsumowanie

Przepisy rozporządzenia  [2] wdrażającego dyrektywę maszynową [1] jednoznacznie wskazują, że podstawę do osiągania przez maszyny możliwie najwyższego poziomu bezpieczeństwa stanowią wyniki oceny ryzyka, którą należy prowadzić rozpoczynając od etapu projektowania. Zmienione przepisy usamodzielniają producenta w prowadzeniu oceny zgodności maszyn oraz wskazują, że tendencją przyszłościową jest stosowanie certyfikowanego przez jednostkę notyfikowaną systemu pełnego zapewnienia jakości w celu osiągnięcia zgodności projektowanych i wytwarzanych maszyn z tymi przepisami. Wymaga to z kolei wprowadzenia uzupełnień i zmian, zwłaszcza w dokumentacji technicznej i instrukcji obsługi oraz stosowania (w odniesieniu do maszyn z zał. IV do nowo wprowadzonej dyrektywy) dotychczasowych procedur oceny zgodności połączonej z kontrolą wewnętrzną (czyli nie wymagającej udziału strony trzeciej), a także procedurę pełnego zapewnienia jakości (nadzorowaną przez jednostkę notyfikowaną) lub procedurę oceny typu.

Tylko pozytywny wynik oceny wytwarzanych maszyn upoważnia do wystawienia deklaracji zgodności WE i oznakowania maszyny znakiem CE oraz wprowadzenia jej do obrotu lub bezpośrednio do użytkowania.

Obowiązkiem producenta lub upoważnionego przedstawiciela, a także importera jest dostarczenie maszyny spełniającej postanowienia rozporządzenia [2], dyrektywy 2006/42/WE [1]) i innych odnoszących się do niej dyrektyw nowego podejścia, wraz z instrukcją obsługi, deklaracją zgodności oraz pełnym oznakowaniem (w tym CE), a także podstawowym wyposażeniem specjalnym i osprzętem, które umożliwią jej regulację, konserwację i użytkowanie bez stwarzania zagrożeń. Przyszli użytkownicy maszyn powinni wymagać tych dokumentów i wyposażenia, i zwracać uwagę na to, czy są zgodne z omówionymi przepisami.

PIŚMIENNICTWO

1. Dyrektywa 2006/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 17 maja 2006 r. w sprawie ujednolicenia przepisów dotyczących maszyn, zmieniająca dyrektywę 95/16/WE. OJ L 157, 26, 9.06.2006. [zastąpiła dyrektywę 98/37/WE]


2. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 21 października 2008 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn.( DzU nr 199, poz. 1228). [zastępuje Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 20 grudnia 2005 r.]