Starzenie materiałów włókienniczych jest zjawiskiem występującym w dłuższym okresie czasu i charakteryzuje się „samoistnie” postępującymi zmianami w strukturze włókien i barwników przy czym intensywność tych zmian zależy od warunków otoczenia oraz okresu czasu, w którym materiał podlega starzeniu.

Materiały włókiennicze odzieży ochronnej, ze względu na charakter warunków w jakiej jest ona użytkowana, narażone są min. na intensywną ekspozycję na promieniowanie słoneczne i działanie warunków atmosferycznych. Znaczący wpływ spośród czynników niszczących na degradację materiałów odzieży ma promieniowanie słoneczne, a w szczególności promieniowanie nadfioletowe. Promieniowanie widzialne stanowi tylko pewną część naturalnego promieniowania  docierającego do ziemi i obejmuje ono fale o długościach od 380 nm do 770 nm. W widmie światła występują również fale niewidzialne dla oka, z których fale krótkie (poniżej 380 nm) nazywa się nadfioletem lub ultrafioletem, a długie (powyżej 770 nm) – podczerwienią. Widmo światła słonecznego zawiera znaczne ilości promieniowania nadfioletowego i to właśnie ten zakres promieniowania przyczynia się najbardziej do starzenia materiałów włóknistych. Większość włókien jest wrażliwa na to działanie. Oznacza to powodowanie zmiany właściwości fizyko-chemicznych włókien a w ślad za tym właściwości materiałów i całej odzieży.

Czynniki powodujące starzenie podzielić można na trzy grupy: fizyczne, chemiczne i biologiczne. Choć mogą działać niezależnie najczęściej występują jednocześnie, przyspieszając znacznie uszkadzania materiałów.
Największe znaczenie w procesie starzenia mają czynniki fizyczne takie jak: Zmienna temperatura, pełne spektrum naturalnego promieniowania słonecznego, wilgotność powietrza i bezpośrednio woda, w tym z opadów atmosferycznych o różnym składzie chemicznym. Czynniki te powodują przyspieszony rozpad cząstek barwników, degradację polimerów na powierzchni włókien, mogą przyczyniać się również do niszczenia naniesionych na powierzchnię materiałów apretur, które warunkują właściwości ochronne odzieży  (wyróżnialna barwa, oleofobowość, hydrofobowość, odporność na działanie niektórych substancji chemicznych, niepalność, wytrzymałość mechaniczna).
W sprzyjających warunkach (np. ciemny kolor i „puszysta” faktura materiału mogą szczególnie sprzyjać absorbowaniu promieniowania) oddziaływanie promieni słonecznych o odpowiedniej energii i trwające odpowiednio długo może powodować w materiałach odzieżowych niepożądane reakcje tzw. fotolityczne i fotooksydacyjne.
Nie wchodząc w ich szczegóły można stwierdzić, że powodują one zrywanie wiązań łańcuchów polimerów włóknotwórczych, podstawowych ogniw budulca włókien, których połączenia gwarantują dobrą kondycję włókien i wyrobów z nich zrobionych. Dodatkowo nieunikniona przecież w zwykłych warunkach  użytkowania odzieży obecność tlenu, wody i barwników jest okolicznością sprzyjającą przebiegowi tych reakcji.
Dla materiałów stosowanych na odzież ochronną bardzo ważny jest fakt, że procesy degradacji dotyczą również domieszek oraz wykończeń apreterskich decydujących o właściwościach ochronnych. Uszkodzenia jednak są często niewidzialne lub trudne do oceny organoleptycznej dla użytkowników tego typu odzieży. Może to w konsekwencji powodować poważne zagrożenia w skutek obniżenia odporności materiałów na działanie czynników szkodliwych, takich jak: substancje chemiczne, działanie płomienia i gorąca, promieniowanie UV, przepływ elektryczności, itp. Dlatego każda wiedza o kondycji materiałów przeznaczonych na odzież ochronną uzyskana po naturalnych i symulowanych laboratoryjnie procesach starzenia nabiera szczególnego znaczenia bo może przyczynić się do określenia zakresu i wielkości obniżenia właściwości ochronnych odzieży stosowanej na wielu różnego rodzaju stanowiskach pracy.

W Zakładzie Ochron Osobistych CIOP-PIB prowadzono badania starzenia pod wpływem promieniowania słonecznego i czynników atmosferycznych wytypowanych materiałów włókienniczych przeznaczonych na różnego rodzaju odzież ochronną.

Materiały wytypowano z dwóch zasadniczych grup:

I - najczęściej obecnie stosowane na rynku polskim materiały przeznaczone na odzież trudnopalną, odzież dla spawaczy, odzież chroniącą przed działaniem ciekłych, szkodliwych substancji chemicznych o niskich stężeniach, odzież chroniącą przed elektrycznością statyczną. W grupie tej są tkaniny bawełniane, bawełniano-poliestrowe oraz tkaniny z domieszką włókien przewodzących (węglowych, metalowych i miedziowanych);

II - tkaniny i dzianiny wybarwione fluorescencyjnie, stosowane jako materiał tła w odzieży ostrzegawczej, z przędz poliestrowych i poliestrowo-bawełnianych.

Dzianiny poliestrowe są najczęściej stosowanym materiałem do produkcji kamizelek ostrzegawczych. Tkaniny zaś, charakteryzujące się większą odpornością mechaniczną i stabilnością kształtu wykorzystywane są w konstrukcjach ubrań ostrzegawczych, kombinezonów, kurtek, bluz i spodni.

W Tabeli 1 zestawiono podstawowe dane i właściwości (determinujące właściwości ochronne odzieży) wytypowanych i badanych materiałów. Badaniom poddano materiały z nowych partii handlowych pobranych od krajowych producentów odzieży ochronnej, certyfikowanych na zgodność z wymaganiami zasadniczymi dyrektywy 89/686/EWG i wymaganiami szczegółowymi wg norm zharmonizowanych.

Tabela 1. Zestawienie materiałów objętych programem badań - podstawowa charakterystyka materiałów.    

Przed badaniami materiały wystawiono na łączne działanie promieniowania słonecznego i czynników atmosferycznych w warunkach naturalnych (zmiany temperatury, wilgotności powietrza, działanie deszczu).

Próby materiałów umieszczono na wolnym powietrzu – 1 połowę powierzchni materiałów eksponowano na działanie czynników pogodowych przez 1200 h w okresie lipiec-sierpień, 2 połowę przez 2400 h w okresie lipiec-październik.
Stanowisko do ekspozycji materiałów przedstawiono na rys. 1.


Rys. 1.    Widok  stanowiska ekspozycji materiałów na wolnej przestrzeni

Biorąc pod uwagę rozkład napromieniowania dla rejonu Polski i rozkład średnich miesięcznych wartości strumienia promieniowania (rys. 2), z przybliżeniem oszacowano wartość napromieniowania materiałów: 260-290 kW/m₂ dla 1 okresu i 380-420 kW/m₂ dla całkowitego czasu ekspozycji. Znajomość dawki napromieniowania w warunkach naturalnych pozwala na jej dokładniejsze odtworzenie w warunkach naświetlania światłem sztucznym.



Rys.2  Rozkład napromieniowania dla rejonu Polski i rozkład średnich miesięcznych wartości strumienia promieniowania.

Aby  wstępnie określić zakres i wielkość zmian właściwości fizycznych materiałów  (mających bezpośredni wpływ na poziom właściwości ochronnych) oraz zmian barwy  po ekspozycji na działanie promieniowania światła naturalnego i czynników  atmosferycznych po 1200 h przeprowadzono badania w następującym zakresie:

1. zmiany barwy metodą porównawczą (materiałów nowych i po ekspozycji na działanie czynników atmosferycznych) z zastosowaniem tzw. szarej skali,
      - dla wszystkich materiałów

2. właściwości mechanicznych tj.
      - wytrzymałość na rozdzieranie,
      - wytrzymałość na zrywanie,
      - dla wszystkich materiałów

3. rozprzestrzeniania płomienia i oceny zniszczenia materiału
      -dla materiałów na odzież chroniącą przed czynnikami gorącymi

4. odporności na promieniowanie cieplne
       - dla materiałów na odzież chroniącą przed czynnikami gorącymi

5. rezystancji powierzchniowej
      - dla materiałów na odzież antyelektrostatyczną

6. rezystancji skrośnej
      - dla materiałów na odzież ochronną dla spawaczy

7. wskaźników: przesiąkliwości, niezwilżalności i absorpcji,
     - dla materiałów na odzież chroniącą przed działaniem ciekłych substancji chemicznych typ 6 i PB 6

Podsumowanie  wyników badań

Badania  zmiany barwy materiałów nowych i po 1200 h ekspozycji na działanie czynników atmosferycznych  wykazały duże zróżnicowanie stopnia wypłowienia materiałów. Największy stopień  kontrastu wykazały tkaniny: Kastik Bolw TW, Proton  2/150/N – mniejszy od 1 na szarej skali. W przypadku tkaniny Megatec 250N  nastąpiła zmiana kontrastu w kierunku barwy ciemniejszej na poziomie 3 szarej  skali.

Wyniki pomiarów zmiany barwy poszczególnych materiałów  przedstawiono w tabeli 3 a na rys. 3 przykłady widoków badanych próbek  materiałów.

Tabela 3.  Wyniki pomiarów zmiany barwy materiałów po 1200h ekspozycji w warunkach naturalnych (wartości średnie z 5 pomiarów)

Artykuł / Symbol materiału		Skład surowcowy [%]	Stopień 5-cio stopniowej szarej skali
1.	Megatec 250 N	75 CO / 24 PES  / 1 wł. przewodzące (siatkowy układ nitek węglowych)	3 (inwersja – ciemnienie materiału)
2.	Spawacz	100 CO	1
3.	Proton 2/150/N	97 CO / 2,5 PES / 0,5 wł. przewodzące (siatkowy układ nitek metalowych)	1(do szarego)
4.	PA-2	99 CO / 1 wł. przewodząc e(siatkowy układ nitek metalowych)	3-4
5.	Art.9119/AN100/139AK	100 PAN (miedziowane nitki wątku)	3-4
6.	Kastik BOLF TW	93 CO / 7 PAN (miedziowane nitki wątku PAN)	1 (do beżowego)

Rys. 3. Ocena zmiany barwy tkanin wg szarej skali.

Badania zmiany barwy tkaniny Reflex 150 o barwie fluorescencyjnej pomarańczowej i żółtej przeprowadzono metodą spektrofotometryczną. Dla każdej barwy wyznaczono współrzędne chromatyczności i współczynniki luminancji świetlnej w 6 punktach pomiarowych. Wyniki badań przedstawiono na wykresach – rysunki  4-7.


Rys.4    Współrzędne chromatyczne tkaniny Reflex 150 barwy pomarańczowej – dla materiału nowego i po 1200 h ekspozycji

Rys.5    Wartości współczynników luminancji świetlnej tkaniny Reflex 150 barwy pomarańczowej – dla materiału nowego i po 1200 h ekspozycji

Rys.6    Współrzędne chromatyczne tkaniny Reflex 150 barwy żóltej – dla materiału nowego i po 1200 h ekspozycji

Rys.7    Wartości współczynników luminancji świetlnej tkaniny Reflex 150 barwy żółtej– dla materiału nowego i po 1200 h ekspozycji

Badania  zmiany barwy materiałów nowych i po 1200 h ekspozycji na działanie czynników  atmosferycznych wykazały zmianę współrzędnych chromatyczności poza obszary  współrzędnych wymagane w normie PN-EN 470:2008. Ponad to wartości  współczynników luminancji świetlnej materiału barwy żółtej spadły poniżej  minimalnej wymaganej wartości 0,9.

Badania  wytrzymałości na rozdzieranie materiałów nowych i po 1200 h ekspozycji na  wolnej przestrzeni wykazały we wszystkich przypadkach spadek wytrzymałości,  zróżnicowany w zależności od surowca tkanin. Największy spadek wytrzymałości na  rozdzieranie -  ok. 35% (istotnie  odbiegający od pozostałych) stwierdzono dla tkaniny poliestrowo-bawełnianej  (tkanina Reflex 150 – 80%PES/20%CO) a najmniejszy dla tkanin bawełnianych  (tkanina Spawacz - 100% CO). Analogiczna zależność spadku wytrzymałości tkanin  wystąpiła po badaniu siły zrywającej z wyjątkiem tkaniny anilanowej (art.  9119/An100/139/AK – 100%PAN), dla  której  stwierdzono nieznaczny wzrost wartości tego parametru po ekspozycji materiału  na działanie warunków atmosferycznych.

 Dla  tkanin bawełnianych i mieszanych z dominującą zawartością tego surowca  stwierdzono wzrost wartości wydłużenia przy zerwaniu (wzrost „elastyczności” ).

 Wartości parametrów wytrzymałościowych  wszystkich badanych materiałów po 1 okresie ekspozycji (1200 h) na działanie  światła naturalnego i czynników atmosferycznych mieszczą się w zakresie  dopuszczalnych, odpowiednich wartości dla materiałów na odzież ochronną.

Dla  wszystkich badanych próbek poszczególnych rodzajów materiałów, po działaniu  płomienia przez 10 i 20 s w kierunku wzdłużnym i poprzecznym uzyskano  następujące wyniki:

1. średni czas palenia ≤ 2s,
2. średni czas żarzenia ≤ 2s,
3. żadna próbka nie dawała płonących lub  roztopionych szczątków,
4. w żadnej próbce nie utworzyła się  dziura,
5. żadna próbka nie paliła się do bocznej  ani do górnej krawędzi próbki

Zróżnicowanie  skutków przyłożenia płomienia w zależności od rodzaju tkaniny – dla próbek  materiałów po ekspozycji przez 1200 h na wolnej przestrzeni wystąpiło po   20 s działania płomienia. Wzdłużny rozmiar  obszaru zwęglenia zwiększał się od 1,5 do 3 razy w stosunku do długości tego  obszaru po działaniu płomienia w ciągu 10 s.

Dla  wszystkich badanych materiałów, wskaźniki przenikania ciepła w wyniku działania  promieniowania cieplnego o wartości równej 20 kW/m² nie stwierdzono  żadnych istotnych różnic wielkości parametru t₂ dla próbek  materiałów nowych i po ekspozycji przez 1200h na wolnej przestrzeni.

Wyniki  badania współczynnika  ekranowania S i czasu półzaniku ładunku t_50%  dla badanych próbek materiałów Megatec 250 N i Proton 2/150/N nie  wykazały istotnych zmian właściwości antyelektrostatycznych materiałów po  ekspozycji na wolnej przestrzeni. Otrzymane wartości współczynnika ekranowania S i  czasu półzaniku ładunku t50% dla  badanych próbek materiału PA-2 wskazują na pogorszenie właściwości  antyelektrostatycznych wyrażające się spadkiem wartości współczynnika ekranowania S o 8% i ponad 60-krotnym wzrostem czasu  półzaniku ładunku t_50% . Pomimo w/w  zmian tkanina PA-2 zachowuje wymagania zgodne z PN-EN 1149-5:2008.

 Wyniki  badania rezystancji powierzchniowej R dla badanych próbek materiałów Art. 9119/AN100/139AK i  KASTIK BOLW TW po ekspozycji na wolnej przestrzeni wykazały wzrost wartości  rezystancji powierzchniowej powyżej dopuszczalnego poziomu tego wskaźnika w  normie PN-EN 1149-5:2008.

 Badania  rezystancji skrośnej R_s dla badanych próbek materiałów Megatec 250 N  i Spawacz nie wykazały praktycznie żadnych zmian właściwości izolacyjnych  materiałów po ekspozycji na wolnej przestrzeni.

Badania  wskaźników: przesiąkliwości - I_p, niezwilżalności - I_R i  absorpcji – I_A substancji chemicznych przeprowadzono  zgodnie z normą PN EN ISO 6530:2008 z użyciem 30% H₂SO₄  jako substancji testowej na materiałach nowych i po ekspozycji 1200 h na  wolnej przestrzeni: PA-2, art. 9119/An100/139AK i Kastik Bolw TW. 

Wyniki badań z podaniem wartości  średnich wskaźników przesiąkliwości - I_p,  niezwilżalności - I_R i absorpcji – I_A przedstawiono w  tabeli 4.

Wyniki  badania w/w wskaźników badanych materiałów klasyfikują  je w zakresie 3 klasy ochrony. Jednakże dla materiałów badanych po ekspozycji  na wolnej przestrzeni obserwuje się spadek wskaźnika niezwilżalności o ok.  1.4-1.8 %. Spadek odporności materiałów na działanie testowej substancji  chemicznej obrazują również obliczone wartości wskaźnik absorpcji I_A ,  które dla próbek materiałów poddanych starzeniu są większe o 2,2-2,9 od  wartości tego wskaźnika dla materiałów nowych.

Tabela 4.   Wyniki badań przesiąkliwości - I_P, niezwilżalności - I_R i absorpcji – I_A 30% H₂SO₄

Obiekt badań	Kierunek wycięcia próbki	Wskaźnik przesiąkli- wości IP	Wskaźnik niezwilżal- ności IR	Wskaźnik absorpcji IA
Tkanina art.PA-2 - nowa	wzdłużny	0,0	99,4	0,0
	poprzeczny	0,0	99,6	0,0
Tkanina art.PA-2 - po ekspozycji 1200 h	wzdłużny	0,0	97,1	2,1
	poprzeczny	0,0	96,1	2,9
Tkanina art. 9119/An100/139AK - nowa	wzdłużny	0,0	98,5	0,2
	poprzeczny	0,0	98,6	0,3
Tkanina art. 9119/An100/139AK - po ekspozycji 1200 h	wzdłużny	0,0	96,9	2,4
	poprzeczny	0,0	96,6	2,5
Tkanina Kastik 140CO 93 PAN 7 BOLW TW - nowa	wzdłużny	0,0	99,5	0,0
	poprzeczny	0,0	99,7	0,0
Tkanina Kastik BOLW TW - po ekspozycji 1200 h	wzdłużny	0,0	98,0	2,3
	poprzeczny	0,0	98,0	2,2

Na podstawie w/w badań określono zatem wstępną ocenę zakresu i wielkości zainicjowanych efektów starzenia badanych materiałów po ekspozycji na działanie światła i czynników atmosferycznych po ekspozycji przez 1200 h w warunkach naturalnych.

W dalszych pracach przeprowadzono wyselekcjonowane badania materiałów po 2400 h ekspozycji na wolnej przestrzeni oraz po kondycjonowaniu materiałów w warunkach sztucznej pogody. Badaniom poddano tylko te materiały, które w największym stopniu uległy degradacji aby określić jej wielkość.

Wykonano badania:

1. właściwości  mechanicznych tj.
      - wytrzymałości na  rozdzieranie,
      - wytrzymałości na  zrywanie,
    tkaniny Reflex 150 po ekspozycji na  działanie światła i czynników atmosferycznych w warunkach tzw. sztucznej  pogody.
2. rozprzestrzeniania  płomienia i ocenę zniszczenia materiałów  stosowanych na odzież chroniącą przed czynnikami gorącymi  (tkanin: Megatec 250 N, Spawacz 150, Proton 2/150/N,  PA-2) po 2400 h ekspozycji na działanie światła i czynników  atmosferycznych w warunkach naturalnych ze szczególnym uwzględnieniem zmian  wielkości obszaru zwęglenia w miejscu działania płomienia.
3. Badania  rezystancji powierzchniowej materiałów antyelektrostatycznych (Art. 9119/AN100/139AK  i KASTIK BOLW TW) po kondycjonowaniu w warunkach  sztucznej pogody.
4. Badania wskaźników: przesiąkliwości,  niezwilżalności i absorpcji rozcieńczonych kwasów i  zasad przez materiały stosowane na odzież  chroniącą przed działaniem ciekłych substancji chemicznych po 2400 h ekspozycji na działanie  światła i czynników atmosferycznych w warunkach naturalnych.
5. Badania  współrzędnych chromatyczności i współczynnika luminancji świetlnej materiałów  po naświetlaniu w ksenoteście bez oddziaływania sztucznej pogody (cyklicznego  zwilżania) w celu określenia wpływu warunków  atmosferycznych na dynamikę zmiany barwy (płowienia).

W oparciu o wyniki tych badań można sformułować następujące wnioski:

1. Oddziaływanie naturalnych warunków atmosferycznych i  ich symulacja w warunkach laboratoryjnych wykazały, że mogą one mieć istotny  wpływ na właściwości badanych odzieżowych materiałów włókienniczych i przekłada  się to na poziom właściwości ochronnych i użytkowych odzieży z nich wykonanej.
2. Badania wytrzymałości na rozdzieranie materiałów nowych, po  ekspozycji na działanie warunków atmosferycznych oraz po symulacji procesów  starzenia w warunkach laboratoryjnych - naświetlania w warunkach tzw.  „sztucznej pogody” wykazały we wszystkich przypadkach spadek wytrzymałości, zróżnicowany  w zależności od surowca tkanin. Największy spadek wytrzymałości na rozdzieranie  -  ok. 35% (wyraźnie odbiegający od  pozostałych) stwierdzono dla tkaniny poliestrowo-bawełnianej (tkanina Reflex  150 – 80%PES/20%CO) a najmniejszy dla tkanin bawełnianych (tkanina Spawacz -  100% CO).
   Podobna zależność spadku  wytrzymałości tkanin wystąpiła po badaniu siły zrywającej . Największy spadek  wytrzymałości mechanicznej (ponad 50 %) po całym okresie ekspozycji na  działanie warunków atmosferycznych odnotowano dla dzianiny 100692/US (nie  spełniają wymagań normy PN-EN 471).
   
   Otrzymane wyniki badań  parametrów wytrzymałościowych dla tkaniny Reflex 150 po 200, 400 i 800h  pozwalają stwierdzić analogiczny charakter oraz wielkość ich zmian po symulacji  procesów starzenia w warunkach laboratoryjnych.
   Jak przedstawiono na rys.  8 układy osnowowe badanych tkanin PA-2, Megatec 250, Kastik Bolw  TW, Spawacz 150 w świetle wymagania dotyczącego wartości ilorazu siły zrywającej i  masy powierzchniowej w ujęciu wg PN-EN 471 nie spełniają lub są bliskie  niespełnienia minimum Fz/mp ≥2.
   
   
   Rys. 8   Wartości ilorazu siły zrywającej [N] i masy powierzchniowej [g/m²] materiałów nowych i po ekspozycji na działanie światła i czynników atmosferycznych w warunkach naturalnych przez 1200 h.  
   
3. Wyniki  badań materiałów w zakresie procesów starzenia w warunkach działania czynników  atmosferycznych przez min. 2400 h nie wpływają na obniżenie właściwości  badanych materiałów w zakresie ich odporności na działanie czynników gorących.
4. Badania właściwości antyelektrostatycznych po ekspozycji na  wolnej przestrzeni nie wykazały istotnego wpływu warunków atmosferycznych dla  materiałów z siatkowym układem węglowych nitek przewodzących. Dla materiałów z  udziałem tzw. nitek miedziowanych stwierdzono wzrost wartości rezystancji  powierzchniowej Rp do wielkości rzędu 1011/1012 Ω  (powyżej dopuszczalnego poziomu tego wskaźnika wg PN-EN 1149-5:2008) już po I  okresie działania warunków atmosferycznych.
   Po laboratoryjnej metodzie starzenia  tych materiałów nie stwierdzono istotnych zmian rezystancji powierzchniowej dla  tego typu materiałów.
   Tak duże różnice stopnia „zniszczenia”  materiałów wynikają z chemicznego oddziaływania opadów atmosferycznych na  cienkowarstwowe związki miedzi pokrywające powierzchnię układów nitek  przewodzących.
   Tego typu warunki z przyczyn  technicznych są niemożliwe do odtworzenia w warunkach zastosowania ksenotestu.
   W tym przypadku korzystnym jest fakt, iż tego typu materiały są  coraz rzadziej wytwarzane i wypierane są z rynku materiałów odzieży  antyelektrostatycznej przez materiały z siatkowym  układem węglowych lub metalowych nitek przewodzących.
5. Badania odporności chemicznej tj. wskaźników:  przesiąkliwości - I_P, niezwilżalności - I­_R, absorpcji  I_A po  ekspozycji  na działanie warunków atmosferycznych oraz po symulacji procesów starzenia w  warunkach laboratoryjnych - naświetlania w warunkach tzw. „sztucznej pogody” wskazują na możliwość obniżenia klasy ochrony przed  rozcieńczonymi chemikaliami (patrz tabela 5).
   

   Obiekt badań		Kierunek wytwarzania	Wskaźnik przesiąkli- wości IP	Wskaźnik niezwilżal- ności IR	Wskaźnik absorpcji IA
   Tkanina art.PA-2 CO99% / Fe 1%	nowa	wzdłużny	0,0	99,4	0,0
   		poprzeczny	0,0	99,6	0,0
   	1200h	wzdłużny	0,0	97,1	2,1
   		poprzeczny	0,0	96,1	2,9
   	2400h	wzdłużny	0,0	94,3	2,8
   		poprzeczny	0,0	93,1	2,9
   Tkanina art. 9119/An100/139AK PAN 100%	nowa	wzdłużny	0,0	98,5	0,2
   		poprzeczny	0,0	98,6	0,3
   	1200h	wzdłużny	0,0	96,9	2,4
   		poprzeczny	0,0	96,6	2,5
   	2400h	wzdłużny	0,0	95,1	3,2
   		poprzeczny	0,0	93,9	3,6
   Tkanina Kastik BOLW TW 140 CO 93 % / PAN  7 %	nowa	wzdłużny	0,0	99,5	0,0
   		poprzeczny	0,0	99,7	0,0
   	1200h	wzdłużny	0,0	98,0	2,3
   		poprzeczny	0,0	98,0	2,2
   	2400h	wzdłużny	1,7	89,3	5,6
   		poprzeczny	2,3	87,9	6,1
   Wskaźnik przesiąkliwości IP IP < 1% klasa 3, Ip < 5% klasa 2, IP < 10% klasa 1			Wskaźnik    niezwilżalności IR      IR > 95% klasa 3, IR > 90% klasa 2, I­R > 80% klasa 1

   
   Szczególnie dla tego typu materiałów występuje sumowanie się niekorzystnego oddziaływania procesów starzenia w aspekcie ich odporności chemicznej i wytrzymałości mechanicznej.
   
6. Badania parametrów fotometrycznych materiałów tła odzieży ostrzegawczej po naświetlaniu lampą ksenonową w teście płowienia jak również w warunkach sztucznej pogody i w warunkach naturalnych potwierdzają zróżnicowanie dynamiki zmiany barwy badanych materiałów fluorescencyjnych (warunkujących właściwości ochronne materiałów tła odzieży ostrzegawczej) w zależności od składu surowcowego materiałów i rodzaju stosowanych barwników. Warunki prowadzenia laboratoryjnej  symulacji starzenia materiałów z włókien poliestrowych powinny uwzględniać aspekt energetyczny promieniowania i towarzyszące temu cykliczne zmiany wilgotności. Ma to kluczowe znaczenia dla zarówno barwy materiału jak i wytrzymałości mechanicznych.

Aby  umożliwić ocenę nowych, wielofunkcyjnych   materiałów pod względem wpływu działaniu czynników atmosferycznych na  właściwości ochronne sformułowano kryteria oceny tych materiałów, z  uwzględnieniem parametrów, które podlegają największym i najszybszym zmianom w  procesie starzenia (patrz tabela 7, 8, 9).

Kryteria  oceny obejmują następujące parametry:

• wytrzymałość  na rozdzieranie;
• siłę  zrywającą;
• iloraz siły  zrywającej i masy powierzchniowej materiału - Fz/mp;

dla materiałów z włókien poliestrowych, bawełnianych i  mieszanych – poliestrowo-bawełnianych,  stosowanych w konstrukcjach odzieży:

• ostrzegawczej,
• chroniącej przed  krótkotrwałym działaniem ciekłych substancji chemicznych typ 6 i PB{6},
• trudnopalnej,  chroniącej przed działaniem czynników gorących w procesach spawania i  pokrewnych,
• o połączonych  właściwościach,
• wskaźniki:  przesiąkliwości - I_P, niezwilżalności - I_R, absorpcji I_A
   dla materiałów z włókien bawełnianych,  poliakrylonitrylowych, poliestrowych oraz w mieszankach z tych włókien,  stosowanych w konstrukcjach odzieży:
• chroniącej przed  krótkotrwałym działaniem ciekłych substancji chemicznych typ 6 i PB{6},
• odzieży typ 6 i  PB{6} i innych właściwościach ochronnych,
• wskaźniki  fotometryczne barw fluorescencyjnych pomarańczowo-czerwonej i żółtej tj.  współrzędnych chromatyczności i współczynników luminancji świetlnej

dla materiałów z włókien poliestrowych, bawełnianych i  mieszanych – poliestrowo-bawełnianych,  stosowanych w konstrukcjach odzieży:

• ostrzegawczej,
• ostrzegawczej i innych właściwościach ochronnych.