AZBEST Ogólna charakterystyka azbestu Azbest jest nazwą handlową i odnosi się do sześciu minerałów włóknistych z grupy serpentynów (chryzotyl) i amfiboli (krokidolit, amosyt termolit, aktynolit i antofilit). Minerały te źle przewodzą ciepło i są względnie odporne na działanie czynników chemicznych. Skład chemiczny chryzotylu jest jednolity, natomiast skład chemiczny i właściwości fizyczne amfiboli są bardzo zróżnicowane. Rozdrabnianie włókien chryzotylowych może prowadzić do uzyskania oddzielnych pojedynczych włókien, podczas gdy rozdrabnianie amfiboli może zachodzić wzdłuż określonej płaszczyzny krystalograficznej włókna. Mechanizmy rozdrabniania amfiboli są ważne ze względu na działanie biologiczne, gdyż wpływają na liczbę cząstek, ich powierzchnię właściwą i ogólną respirabilność, co jest szczególnie istotne w przypadku włókien krokidolitowych, które są najbardziej szkodliwą odmianą azbestu. Główną przyczyną aktywności kancerogennej azbestu jest wydłużony kształt jego cząstek, a więc kształt typu włókno. Krytyczne wymiary włókien respirabilnych azbestu to włókna o długości L>5 µm, średnicy d<3 µm i stosunku długości do średnicy włókien L/d ≥3:1.                                                                                   Więcej...

Przepisy prawne		Ksiażki		Artykuły

KSIĄŻKI i BROSZURY

Aerozole występujące w środowisku pracy
- Elżbieta Jankowska, Edward Więcek, Alfred Brzozowski, Katarzyna Majchrzycka

		Materiały szkoleniowe z zakresu bezpieczeństwa i ochrony człowieka w środowisku pracy, obejmujące podstawowe informacje nt. źródeł emisji aerozoli przemysłowych, szkodliwego działania aerozoli przemysłowych na człowieka, metod określania właściwości zanieczyszczeń stałych i ciekłych występujacych w środowisku pracy, oceny narażenia pracowników związanego z występowaniem aerozoli w środowisku pracy oraz metod zapobiegania skutkom tego narażenia.

Azbest: Ekspozycja zawodowa i środowiskowa. Skutki, profilaktyka
- pod redakcją Neonili Szeszeni-Dąbrowskiej

		Książka zawiera informacje dotyczące właściwości azbestu, skutków jego działania na ludzi, metod identyfikacji i pomiaru stężeń włókien azbestu, a także sposobów postępowania z materiałami zawierającymi azbest oraz z odpadami azbestowymi. Jednym z ważnych celów autorów było również zapoznanie czytelników z gospodarką tymi odpadami w naszym kraju, a także z aktualnie obowiązującymi w Polsce aktami prawnymi dotyczącymi azbestu i ochrony przed jego szkodliwym działaniem. Stron: 169 ISBN: 83-88261-49-5 Rok wydania: 2004 Status: obcy/zewnetrzny Oficyna Wydawnicza Instytutu Medycyny Pracy im. prof. Jerzego Nofera

Najważniejsze uregulowania prawne stosujące się do postępowania z azbestem w środowisku pracy

Dz.U. 2011 nr 8 poz. 31 Akty uchylone lub nieobowiązujące poprzedzające wskazany dokument: Dz.U. 2003 nr 192 poz. 1876 Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 października 2003 r. w sprawie wymagań w zakresie wykorzystywania i przemieszczania azbestu oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urządzeń, w których był lub jest wykorzystywany azbest. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 13 grudnia 2010 r. w sprawie wymagań w zakresie wykorzystywania wyrobów zawierających azbest oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urządzeń, w których były lub są wykorzystywane wyroby zawierające azbest Dz.U. 2005 nr 216 poz. 1824 Akty uchylone lub nieobowiązujące poprzedzające wskazany dokument: Dz. U. 1998 nr 45 poz. 280 Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 2 kwietnia 1998 w sprawie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy przy zabezpieczaniu i usuwaniu wyrobów zawierających azbest oraz programu szkolenia w zakresie bezpiecznego użytkowania takich wyrobów Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 14 października 2005 r. w sprawie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy przy zabezpieczaniu i usuwaniu wyrobów zawierających azbest oraz programu szkolenia w zakresie bezpiecznego użytkowania takich wyrobów Dz.U. 2005 nr 13 poz. 109 Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 10 stycznia 2005 r. w sprawie wzoru książeczki badań profilaktycznych dla osoby, która była lub jest zatrudniona w warunkach narażenia zawodowego w zakładach stosujących azbest w procesach technologicznych, sposobu jej wypełnienia i aktualizacji Dz.U. 2004 nr 185 poz. 1920 Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 9 sierpnia 2004 r. w sprawie leczenia uzdrowiskowego osób zatrudnionych przy produkcji wyrobów zawierających azbest   ze zm.   - Dz.U. 2005 nr 131 poz. 1100 Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 4 lipca 2005 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie leczenia uzdrowiskowego osób zatrudnionych przy produkcji wyrobów zawierających azbest Dz. U. 2004 nr 71 poz. 649 Akty uchylone lub nieobowiązujące poprzedzające wskazany dokument: Dz.U. 1998 nr 138 poz. 895 Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 14 sierpnia 1998 r. w sprawie sposobów bezpiecznego użytkowania oraz warunków usuwania wyrobów zawierających azbest. Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest   ze zm.   - Dz.U. 2010 nr 162 poz. 1089 Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 5 sierpnia 2010 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest Dz. U. 2002 nr 217 poz. 1833 Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 listopada 2002 w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy   ze zm.   - Dz.U. 2005 nr 212 poz. 1769 Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 10 października 2005 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy   - Dz.U. 2007 nr 161 poz. 1142 Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 30 sierpnia 2007 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy   - Dz.U. 2009 nr 105 poz. 873 Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 16 czerwca 2009 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy   - Dz.U. 2010 nr 141 poz. 950 Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 lipca 2010 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.   - Dz.U. 2011 nr 274 poz. 1621 Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 16 grudnia 2011 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.

ARTYKUŁY

Przydatność preparatu AFS do eliminacji azbestu - badania laboratoryjne "BEZPIECZEŃSTWO PRACY - nauka i praktyka" 2/2010, str. 24-25 mgr inż. Mieczysław Foltyn Główny Inspektorat Pracy, Departament Nadzoru i Kontroli W artykule przedstawiono wyniki badań, których przedmiotem było określenie zdolności wiązania włókien azbestowych próbki azbestu miękkiego, nasyconego preparatem wieloskładnikowym AFS, poddanej ruchowi symulującemu warunki, jakie występują podczas usuwania azbestu z różnego rodzaju wyrobów. Azbest - jak ograniczać ryzyko - Podręcznik dobrych praktyk "BEZPIECZEŃSTWO PRACY - nauka i praktyka" 6/2007, str. 24-26 mgr inż. Mieczysław Foltyn Główny Inspektorat Pracy Departament Warunków Pracy W artykule omówiono Azbest - Podręcznik dobrych praktyk opracowany przez Komitet Wyższych Inspektorów Pracy (SLIC), przeznaczony dla pracodawców, pracowników i inspektorów pracy. Podręcznik został przetłumaczony i wydany przez Główny Inspektorat Pracy. Przedstawione w nim dobre praktyki mają służyć zmniejszaniu narażania na kontakt z azbestem w środowisku pracy. Autor omówił treść podręcznika, podając przykład procedury, której zastosowanie może zmniejszyć narażenie na azbest podczas jego usuwania. Azbest - kłopotliwa spuścizna "BEZPIECZEŃSTWO PRACY - nauka i praktyka" 4/2007, str. 16-19 mgr. inż. Mieczysław Foltyn Główny Inspektorat Pracy Departament Warunków Pracy W artykule zwrócono uwagę na skutki zdrowotne narażenia na działanie pyłu azbestowego, omówiono inicjatywy organizacji międzynarodowych (MOP i Komitetu Wyższych Inspektorów Pracy Komisji Europejskiej) zmierzające do podniesienia świadomości społecznej szkodliwości tych zagrożeń oraz inicjatywy ukierunkowane na ochronę zdrowia pracowników wykonujących prace związane z usuwaniem azbestu. Omówiono działalność kontrolną i wnioski wynikające z kontroli przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny prowadzone przez inspektorów PIP podczas wykonywania tych prac. Gdzie występuje potrzeba zabezpieczania lub usuwania azbestu w Polsce?(1) "BEZPIECZEŃSTWO PRACY - nauka i praktyka" 4/2004, str. 11-15 mgr. inż. Alfred Brzozowski, Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy dr Andrzej Obmiński Instytut Techniki Budowlanej "Ze względu na brak informacji o szkodliwości wyrobów z zawartością azbestu oraz ich zalety użytkowe i niską cenę, do połowy lat 80. były one powszechnie stosowane (przede wszystkim w budownictwie). W artykule autorzy omówili rodzaje materiałów i wyrobów zawierających azbest, z uwzględnieniem miejsc ich występowania i zawartości tego minerału w poszczególnych wyrobach." Azbest - narażenie i skutki zdrowotne "BEZPIECZEŃSTWO PRACY - nauka i praktyka" 2/2004, str. 2-6 dr hab. Edward Więcek prof.. PŁ Katedra Inżynierii Środowiska Politecznika Łódzka W artykule przedstawiono problemy zawodowej, parazawodowej i środowiskowej ekspozycji na włókna azbestowe. Jak wynika z badań klinicznych i epidemiologicznych, narażenie na pyły azbestu jest związane z rozwojem pylicy azbestowej, raka płuca oraz nowotworów opłucnej i otrzewnej. W pracy przedyskutowano możliwe mechanizmy tych chorób. Przedstawiono także zapadalność na azbestozależne choroby zawodowe w Polsce i ryzyko nowotworowe przy różnych scenariuszach narażenia.

Pyły zawierające azbest chryzotylowy oraz pyły zawierające azbest chryzotylowy i inne minerały włókniste z wyjątkiem krokidolitu. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego
"Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy", Nr 4 (42)/2004 str. 87-128

dr hab. EDWARD WIĘCEK
Politechnika Łódzka
dr HELENA WOŹNIAK
Instytut Medycyny Pracy im. prof. dr med. Jerzego Nofera

Azbest chryzotylowy jest uwodnionym krzemianem magnezu, który znalazł zastosowanie głównie do produkcji wyrobów azbestowo-cementowych, włókienniczych, izolacyjnych, uszczelniających i ciernych.
Największe stężenia pyłu całkowitego azbestu chryzotylowego w Polsce stwierdzono w zakładach wyrobów azbestowo-cementowych i stosujących wyroby azbestowe, a największe stężenia respirabilnych włókien mineralnych – w zakładach włókienniczo-azbestowych i wyrobów ciernych. Stężenia te często przekraczały wartości NDS.
Narażenie zawodowe na azbest może być przyczyną następujących chorób: pylicy płuc (azbestozy), raka płuca i znacznie rzadziej międzybłoniaka. Możliwe są także nowotwory o innej lokalizacji. Dla pylicy płuc i raka płuca udowodniono zależność między skutkiem zdrowotnym a dawką kumulowaną pyłu; w przypadku obydwu schorzeń udowodniono wzrost ryzyka u nałogowych palaczy tytoniu.
Uwzględniając wyniki badań epidemiologicznych, z których wynika, że średnia wartość LOAEL wynosi 86 wł · lata · cm³, a także po przyjęciu odpowiednich współczynników niepewności, zaproponowano wartość NDS dla pyłów azbestu chryzotylowego oraz pyłów zawierających azbest chryzotylowy i inne minerały włókniste z wyjątkiem krokidolitu, która wynosi 0,2 wł/cm³, zamiast dotychczasowej wartości 0,5 wł/cm³. Nie ma podstaw do zmiany wartości NDS dla pyłu całkowitego, która wynosi 1 mg/m³.

Oszacowane ryzyko nowotworowe (rak płuca) dla narażenia zawodowego na stężenia 0,2 wł/cm³ dla osób palących wynosi: od 1,2 · 10-3 przy 10-letnim okresie narażenia do 4,8 · 10-3 dla 40-letniego okresu narażenia, a dla osób niepalących od 1,2 10-4 do 4,8 · 10-4, odpowiednio przy 10- i 40-letnim okresie narażenia. Ryzyko nowotworowe (rak płuca i międzybłoniak) wynosi od 5 · 10-4 przy rocznym narażeniu i do 4 · 10-3 przy 20-letnim okresie narażenia.

Azbest - podstępny zabójca
"Inspektor Pracy" 2004, nr 10, s. 22-23.

BOGDAN JASIŃSKI

Stwierdzenie szkodliwego wpływu azbestu na ludzkie zdrowie spowodowało konieczność prawnego uregulowania problemów związanych z produkcją, użytkowaniem i likwidacją wyrobów zawierających azbest.

Azbest jako szkodliwość środowiskowa.
"Medycyna Środowiskowa" 2004, T. 7, nr 1, s.1-8.

KAZIMIERZ MAREK
Instytut Medycyny Pracy i Zdrowia Środowiskowego w Sosnowcu

Azbest jest szkodliwością powszechnie występującą w środowisku komunalnym i domowym. Stężenie włókien azbestu w niektórych sytuacjach może osiągnąć wartości stwarzające istotne ryzyko zdrowotne. Najczęstszym skutkiem zdrowotnym narażenia środowiskowego na azbest jest zwiekszone ryzyko zachorowalności na międzybłoniaka oraz zmiany opłucnowe pod postacią tzw. blaszek opłucnej.