Nie każdy człowiek decyduje się na podjęcie pracy zmianowej lub nocnej, a ci, którzy ją wykonują, często z niej rezygnują w wyniku problemów, jakie ona niesie. Najczęściej są to problemy psychosocjalne i zdrowotne. Poczucie izolacji od codziennego życia rodziny i znajomych, brak warunków do właściwego wypoczynku po pracy i wiele innych czynników niekorzystnie wpływa na psychikę pracownika, rozpoczynając łańcuch negatywnych konsekwencji pracy zmianowej. Długotrwała praca w systemie zmianowym jest źródłem stresu, mogącego negatywnie oddziaływać na stan zdrowia pracownika.

Wśród pracowników zmianowych stwierdza się wyższy wskaźnik rozwodów, nadużywania leków, występowania depresji.


Skutki zdrowotne

W 1929 r. ogłoszono katastrofalne dane dotyczące stanu zdrowia pracowników zmianowych, wśród których choroba wrzodowa żołądka miała występować blisko 8-krotnie częściej niż u pracowników dziennych. Z czasem okazało się, że wyniki te były przesadzone. Być może na zmniejszenie częstości występowania choroby wrzodowej przewodu pokarmowego wpłynęła właściwa opieka lekarska albo też „samoeliminowanie się” osób źle znoszących pracę zmianową. Współczesne podręczniki medycyny pracy podają, że występowanie schorzeń i zaburzeń czynności przewodu pokarmowego u pracowników zmianowych jest częstsze niż u pozostałych.

Czasami praca zmianowa bywa zaliczana do czynników ryzyka chorób układu krążenia. Porównuje się ją do ryzyka odpowiadającego skutkom nałogowego palenia jednej paczki papierosów dziennie.

Do szczególnie częstych zaburzeń zdrowia występujących u pracowników zmianowych zalicza się przewlekłe zmęczenie, dominujące uczucie senności w ciągu dnia, trudności w zasypianiu.


Najczęstsze zaburzenia snu

Wymienione niżej zaburzenia snu częściej dotyczą pracowników zmianowych (a zwłaszcza zatrudnionych na zmianie nocnej) niż zatrudnionych w trybie pracy dziennej. Osoby podejrzewające siebie o jedno z wymienionych zaburzeń snu powinny zgłosić się po poradę do lekarza.


Bezsenność

Bezsenność to niezbyt precyzyjne i niejednoznaczne zaburzenia snu. W terminie tym mieszczą się zaburzenia snu polegające na trudnościach w zasypianiu oraz na zbyt krótkim czasie snu. Wśród przyczyn tych zjawisk można wymienić problemy zdrowotne, psychiatryczne, nadużywanie leków, zaburzenia przebiegu rytmów okołodobowych i nawyki towarzyszące zasypianiu.


Bezdech w czasie snu (sleep apnea)

Na schorzenie to cierpi około 1% populacji i jest ono zwykle zauważane przez współmałżonka śpiącego wspólnie z chorym. Bezdech może występować kilka lub kilkadziesiąt razy w czasie jednego snu. Czasem bezdech trwający 10  60 sekund w czasie snu jest poprzedzany głośnym chrapaniem i nasilonym wydechem. Stan ten jest powodowany rozległym rozkurczem mięśni jamy ustnej, gardła i krtani, co jest przyczyną utrudnienia przepływu powietrza w drogach oddechowych. Liczba chorych w wieku średnim z tym zaburzeniem wzrasta do 4%. Rozpoznaniem i leczeniem bezdechu nocnego zajmują się wyspecjalizowane ośrodki medyczne (neurologiczne, laryngologiczne i pulmonologiczne).

Stosunkowo często bezdech nocny występuje u pracowników zmianowych wykonujących pracę w pozycji siedzącej, np. u kierowców ciężkiego sprzętu drogowego, ciężarówek, operatorów lokomotyw, operatorów kontroli procesów produkcyjnych. Ludzie cierpiący na to zaburzenie snu są narażeni na większe ryzyko wypadku w pracy.


Okresowe zaburzenia ruchów kończyn

U osób dotkniętych tym zaburzeniem pojawiają się okresowo, podczas snu, mimowolne skurcze kończyn górnych i dolnych. Stan ten powoduje wybudzenia prowadzące do narastającego uczucia senności i deficytu snu.


Narcolepsia

Zaburzenie to charakteryzuje się nagłym napadem senności, wielokrotnym w ciągu doby zasypianiem na różnie długi okres. Nie jest znana jego przyczyna, podejrzewa się czynnik genetyczny. Leczenie polega na stosowaniu terapii farmakologicznej.

Zajęcia zawodowe pracowników zmianowych nierzadko są wykonywane w stresującym środowisku pracy. Wśród pracowników zmianowych stosunkowo częściej obserwuje się wypadki w pracy w porównaniu z pracownikami zatrudnionymi na zmianach dziennych.



W literaturze przedmiotu wymienia się przykłady licznych katastrof przemysłowych, które wystąpiły w porze nocnej, gdy czujność pracowników jest najmniejsza. Nieszczęścia te były następstwem błędu człowieka, jak miało to miejsce np. w Czernobylu czy Three Mile Island – podczas największych jak dotąd awarii w elektrowniach atomowych, w Exxon Valdez – w rafinerii ropy naftowej, w Bhopalu – podczas eksplozji w fabryce chemicznej.