Wymagania przepisów polskich

Również w polskich przepisach dotyczących przeciwdziałania poważnym awariom przemysłowym, czyli w ustawie – Prawo ochrony środowiska oraz ustawach z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy - Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw i z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska. (Obwieszczenie ministra środowiska z dnia 25 czerwca 2002 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska) – ustalono precyzyjne wymagania odnoszące się do tej sfery zagadnień. Polskie regulacje w tym zakresie są zgodne z wymaganiami unijnymi. Przedstawimy je poniżej.

Wiele zadań kontrolnych i nadzorczych przedstawiono już wcześniej, przy omawianiu elementów i procedur systemu przeciwdziałania poważnym awariom. Były to te zadania, które wiązały się bezpośrednio z procedurami odnoszącymi się do zgłoszenia ZZR i ZDR, programu zapobiegania awariom (PZA), raportu o bezpieczeństwie (RoB), planów operacyjno-ratowniczych i informowania społeczeństwa. Przy omawianiu tych spraw wskazano na zadania komendantów powiatowych i wojewódzkich PSP oraz WIOŚ.

Ogólnie rzecz ujmując, polski system przeciwdziałania poważnym awariom przemysłowym wprowadza dwuczłonowy lub dwupoziomowy system kontroli i nadzoru: poziom „kontroli operacyjnej” oraz poziom „nadzoru państwowego”. Ten pierwszy należy do właściwości organów PSP, drugi – do ministra środowiska – działającego zakresie przeciwdziałania poważnym awariom w jego imieniu Głównego Inspektora Ochrony Środowiska oraz systemu Inspekcji Ochrony Środowiska.

Oprócz już wspomnianych zadań organów PSP, odnoszących się do poszczególnych elementów i procedur systemu przeciwdziałania poważnym awariom, zgodnie z art. 269 POŚ komendant powiatowy PSP spełnia także następujące zadania z zakresu „kontroli operacyjnej”: w ramach czynności kontrolno-rozpoznawczych przeprowadzanych w zakładach stwarzających zagrożenie wystąpienia awarii przemysłowych (a więc w zakładach obu kategorii: ZZR i ZDR) ustala spełnienie wymogów bezpieczeństwa, a w szczególności ustala, czy:

1. podjęto środki zapobiegające wystąpieniu awarii przemysłowej;
2. zapewniono wystarczające środki ograniczające skutki awarii przemysłowej w zakładzie i poza jego granicami, uwzględniając skutki transgraniczne;
3. dane zawarte w dokumentach wymaganych przez ustawę, takich jak:
   
   • zgłoszenie ZZR lub ZDR,
   • program zapobiegania awariom (PZA),
   • raport o bezpieczeństwie (RoB),
   • wewnętrzny plan operacyjno-ratowniczy (WPO-R),
   • informacje niezbędne do opracowania zewnętrznego planu operacyjno-ratowniczego,
   przedkładane właściwym organom PSP, są rzetelne i odzwierciedlają stan bezpieczeństwa w zakładzie.

Ustawa o wprowadzeniu ustawy – Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw w art. 46, dotyczącym zmian w ustawie o Inspekcji Ochrony Środowiska, zawiera postanowienia dotyczące omawianych zagadnień systemu przeciwdziałania poważnym awariom przemysłowym.

Zgodnie ze zmianami do ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska, wprowadzonymi przez tę ustawę oraz ostatnio, w roku 2006 przez ustawę z dnia 24 lutego 2006 r. o zmianie ustawy – Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw, IOŚ współpracuje z organami PSP w zakresie przeciwdziałania poważnym awariom. Najbardziej istotne zapisy są zawarte w rozdziale 5 ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska „Wykonywanie zadań w zakresie poważnych awarii”: art. 29, 30 i 31. Ze względu na wagę tych postanowień, przedstawiamy je poniżej:

Art. 29 ustawy o IOŚ: W zakresie przeciwdziałania poważnym awariom do Inspekcji Ochrony Środowiska należy:

• kontrola podmiotów, których działalność może stanowić przyczynę powstania poważnej awarii,
• prowadzenie szkoleń dla organów administracji oraz podmiotów, o których mowa w pkt. 1,
• badanie przyczyn powstawania oraz sposobów likwidacji skutków poważnych awarii dla środowiska,
• prowadzenie rejestru zakładów, których działalność może być przyczyną wystąpienia poważnej awarii, w tym zakładów o zwiększonym ryzyku wystąpienia awarii i o dużym ryzyku wystąpienia awarii w rozumieniu przepisów o ochronie środowiska.

Art. 30 ustawy: IOŚ współdziała w akcji zwalczania poważnej awarii z organami właściwymi do jej prowadzenia oraz sprawuje nadzór nad usuwaniem skutków tej awarii.

Art. 31 ustawy:

• Organy Inspekcji Ochrony Środowiska dokonują kontroli co najmniej raz w roku w zakładach o dużym ryzyku wystąpienia awarii, a co najmniej raz na 2 lata – w zakładach o zwiększonym ryzyku wystąpienia awarii.
• Główny Inspektor Ochrony Środowiska (GIOŚ) prowadzi rejestr poważnych awarii.
• Organy administracji właściwe do zwalczania poważnych awarii obowiązane są do informowania GIOŚ o poważnych awariach, które miały miejsce w kraju, oraz o ich ewentualnych skutkach transgranicznych.
• Minister Środowiska określi, w drodze rozporządzenia, kryteria charakteryzujące poważne awarie, objęte obowiązkiem zgłoszenia, terminy oraz zakres informacji zawartych w tym zgłoszeniu.

Postanowienia określonego w powyżej w punkcie 4. rozporządzenia ministra środowiska w sprawie poważnych awarii objętych obowiązkiem zgłoszenia do GIOŚ, w którym zawarta jest także ilościowa definicja poważnej awarii, przedstawiono w rozdziale dotyczącym reagowania na awarie.

Omawiając kwestie kontroli oraz inspekcji w zakresie wykonywania przepisów dotyczących przeciwdziałania poważnym awariom przemysłowym, należy zwrócić uwagę na fakt, że zdecydowana większość zadań i procedur programu zapobiegania awariom orazsystemu zarządzania bezpieczeństwem odnosi się do obszaru bezpieczeństwa pracy w zakładzie.

Zgodnie z przepisami ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy, zagadnienia te należą do kompetencji i zadań PIP, która, z tego tytułu, także prowadzi działania kontrolno-inspekcyjne w odniesieniu do wykonywania niektórych przepisów odnoszących się do przeciwdziałania poważnym awariom. Kwestie te, stanowiące bardzo ważny obszar bezpieczeństwa pracy, będą zapewne nadal pozostawać w kręgu szczególnego zainteresowania PIP, niezależnie od wykonywania przez PSP oraz IOŚ zadań z zakresu kontroli i nadzoru, przypisanych w ustawie POŚ strukturom Państwowej Straży Pożarnej oraz Inspekcji Ochrony Środowiska.