Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/18/UE

z dnia 4 lipca 2012 r.

w sprawie kontroli zagrożeń poważnymi awariami związanymi z substancjami niebezpiecznymi, zmieniająca, a następnie uchylająca dyrektywę Rady 96/82/WE

(Tekst mający znaczenie dla EOG)

PARLAMENT EUROPEJSKI I RADA UNII EUROPEJSKIEJ,

uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, w szczególności jego art. 192 ust. 1,

uwzględniając wniosek Komisji Europejskiej,

po przekazaniu projektu aktu ustawodawczego parlamentom narodowym,

uwzględniając opinię Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego [1],

po konsultacji z Komitetem Regionów,

stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą [2],

a także mając na uwadze, co następuje:

(1) W dyrektywie Rady 96/82/WE z dnia 9 grudnia 1996 r. w sprawie kontroli niebezpieczeństwa poważnych awarii związanych z substancjami niebezpiecznymi [3] zawarto przepisy dotyczące zapobiegania poważnym awariom, które mogą być następstwem określonych działań przemysłowych, oraz ograniczenia ich skutków dla zdrowia ludzkiego i dla środowiska.

(2) Poważne awarie często mają poważne skutki, czego dowodem są m.in. awarie w Seveso, Bhopalu, Schweizerhalle, Enschede, Tuluzie i Buncefield. Ponadto skutki mogą być odczuwalne poza granicami danego państwa. Przemawia to tym bardziej za koniecznością zapewnienia właściwych działań zapobiegawczych, które zagwarantują wysoki poziom ochrony obywateli, społeczności i środowiska w całej Unii. Należy zatem zapewnić, aby poziomy ochrony zostały utrzymane przynajmniej na takim samym wysokim poziomie jak obecnie lub zostały podwyższone.

(3) Dyrektywa 96/82/WE pełni zasadniczą rolę w ograniczaniu prawdopodobieństwa wystąpienia takich awarii i w ograniczaniu ich skutków, a tym samym prowadzi do lepszej ochrony w całej Unii. W wyniku przeglądu tej dyrektywy potwierdzono, że liczba poważnych awarii utrzymuje się na stałym poziomie. O ile istniejące przepisy zasadniczo spełniają swoje zadanie, o tyle konieczne są pewne zmiany w celu podwyższenia poziomu ochrony, w szczególności w odniesieniu do zapobiegania poważnym awariom. Jednocześnie należy dostosować system ustanowiony dyrektywą 96/82/WE do zmian w unijnym systemie klasyfikacji substancji i mieszanin, do którego ta dyrektywa się odwołuje. Ponadto należy doprecyzować i zaktualizować szereg innych przepisów.

(4) Właściwe jest zatem zastąpienie dyrektywy 96/82/WE, aby zapewnić utrzymanie i dalsze podnoszenie obecnego poziomu ochrony dzięki zwiększeniu skuteczności przepisów oraz, tam gdzie jest to możliwe, ograniczaniu zbędnych obciążeń administracyjnych poprzez wprowadzanie usprawnień lub uproszczeń, pod warunkiem iż nie prowadzi to do pogorszenia bezpieczeństwa oraz ochrony środowiska i zdrowia ludzkiego. Jednocześnie nowe przepisy powinny być jasne, spójne i zrozumiałe, aby usprawnić ich wdrażanie i egzekwowanie, przy jednoczesnym zachowaniu lub podwyższeniu poziomu ochrony zdrowia ludzkiego i środowiska. Komisja powinna współpracować z państwami członkowskimi w zakresie wdrożenia niniejszej dyrektywy. Współpraca ta powinna obejmować, między innymi, kwestię samoklasyfikacji substancji i mieszanin. W odpowiednich przypadkach, we wdrażaniu niniejszej dyrektywy powinny uczestniczyć zainteresowane strony, takie jak przedstawiciele przemysłu, pracowników i organizacji pozarządowych działających w zakresie ochrony zdrowia ludzkiego lub środowiska.

(5) W Konwencji Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ o transgranicznych skutkach awarii przemysłowych, która została zatwierdzona w imieniu Unii decyzją Rady 98/685/WE z dnia 23 marca 1998 r. dotyczącą zawarcia Konwencji o transgranicznych skutkach awarii przemysłowych [4], określa się środki dotyczące zapobiegania awariom przemysłowym, które mogą spowodować skutki transgraniczne, gotowości i reagowania na nie, jak również współpracy międzynarodowej w tej dziedzinie. Dyrektywą 96/82/WE wdraża się tę konwencję do prawa Unii.

(6) Skutki poważnych awarii mogą być odczuwalne poza granicami, zaś koszty środowiskowe i ekonomiczne awarii ponosi nie tylko zakład, w którym doszło do takiej awarii, ale również dane państwa członkowskie. Niezbędne jest zatem wprowadzenie i stosowanie środków bezpieczeństwa i zmniejszania zagrożeń, aby zapobiec ewentualnym awariom, ograniczyć ryzyko ich wystąpienia i zmniejszyć ich ewentualne skutki, co pozwoliłoby zapewnić wysoki poziom ochrony w całej Unii.

(7) Przepisy niniejszej dyrektywy powinny mieć zastosowanie bez uszczerbku dla przepisów prawa Unii dotyczących bezpieczeństwa i zdrowia w miejscu pracy oraz środowiska pracy, w szczególności bez uszczerbku dla dyrektywy Rady 89/391/EWG z dnia 12 czerwca 1989 r. w sprawie wprowadzenia środków w celu poprawy bezpieczeństwa i zdrowia pracowników w miejscu pracy [5].

(8) Niektóre rodzaje działalności przemysłowej powinny zostać wyłączone z zakresu stosowania niniejszej dyrektywy, pod warunkiem objęcia ich innymi przepisami na szczeblu unijnym lub krajowym, zapewniającymi równoważny poziom bezpieczeństwa. Komisja powinna w dalszym ciągu sprawdzać, czy w istniejących ramach regulacyjnych nie ma żadnych poważnych luk, w szczególności w odniesieniu do nowych i pojawiających się zagrożeń stwarzanych przez inne rodzaje działalności, a także określone substancje niebezpieczne, oraz powinna w razie potrzeby przedstawić wniosek ustawodawczy w celu rozwiązania problemu takich luk.

(9) W załączniku I do dyrektywy 96/82/WE wymienione są substancje niebezpieczne objęte zakresem jej stosowania, między innymi poprzez odesłania do określonych przepisów dyrektywy Rady 67/548/EWG z dnia 27 czerwca 1967 r. w sprawie zbliżenia przepisów ustawodawczych, wykonawczych i administracyjnych odnoszących się do klasyfikacji, pakowania i etykietowania substancji niebezpiecznych [6] oraz dyrektywy 1999/45/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 31 maja 1999 r. w sprawie zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich odnoszących się do klasyfikacji, pakowania i etykietowania preparatów niebezpiecznych [7]. Dyrektywy 67/548/EWG i 1999/45/WE zostały zastąpione rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1272/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin [8], które wdraża na terenie Unii Globalnie Zharmonizowany System Klasyfikacji i Oznakowania Chemikaliów, który został przyjęty na szczeblu międzynarodowym w ramach struktury ONZ. W rozporządzeniu tym wprowadza się nowe klasy i kategorie zagrożeń, które tylko częściowo odpowiadają klasom i kategoriom stosowanym w ramach tych uchylonych dyrektyw. Niektóre substancje lub mieszaniny mogą jednak nie być sklasyfikowane w tym systemie z powodu braku odpowiednich kryteriów w tym zakresie. Należy zatem zmienić załącznik I do dyrektywy 96/82/WE, aby go dostosować do tego rozporządzenia, utrzymując jednocześnie – lub podwyższając – istniejący poziom ochrony, określony w tej dyrektywie.

(10) Na potrzeby klasyfikacji biogazu uszlachetnionego należy wziąć pod uwagę wszelkie zmiany w zakresie norm przyjęte przez Europejski Komitet Normalizacyjny (CEN).

(11) Mogą się pojawić niepożądane skutki dostosowania do rozporządzenia (WE) nr 1272/2008 oraz późniejszych dostosowań do tego rozporządzenia, które mają wpływ na klasyfikację substancji lub mieszanin. Na podstawie kryteriów określonych w niniejszej dyrektywie Komisja powinna ocenić czy, niezależnie od klasyfikacji związanych z nimi zagrożeń, istnieją substancje niebezpieczne, które nie stwarzają zagrożenia poważnymi awariami i, w razie potrzeby, przedstawić wniosek ustawodawczy przewidujący wyłączenie danej substancji niebezpiecznej z zakresu stosowania niniejszej dyrektywy. Ocena ta powinna się rozpocząć szybko, w szczególności po zmianie klasyfikacji substancji lub mieszaniny, tak aby uniknąć niepotrzebnego obciążania prowadzących zakłady i właściwych organów w państwach członkowskich. Wyłączenia z zakresu stosowania niniejszej dyrektywy nie powinny stanowić przeszkody dla państw członkowskich w utrzymywaniu lub wprowadzaniu bardziej rygorystycznych środków ochronnych.

(12) Prowadzący zakłady powinni być objęci ogólnym obowiązkiem podejmowania wszelkich niezbędnych środków w celu zapobiegania poważnym awariom, zmniejszania i usuwania ich skutków. Jeżeli ilości substancji niebezpiecznych znajdujących się w zakładach przekraczają pewne wartości, prowadzący zakład powinien dostarczyć właściwemu organowi informacje wystarczające, aby umożliwić mu zidentyfikowanie zakładu, znajdujących się w nim substancji niebezpiecznych i potencjalnych zagrożeń. Prowadzący zakład powinien również opracować i – jeżeli wymaga tego prawo krajowe – przesłać właściwemu organowi politykę zapobiegania poważnym awariom, określającą ogólne podejście i środki stosowane przez prowadzącego zakład, w tym właściwe systemy zarządzania bezpieczeństwem, dla potrzeb kontroli zagrożeń poważnymi awariami. Przy określaniu i ocenie przez prowadzących zakłady zagrożenia wystąpienia poważnych awarii, należy również wziąć pod uwagę substancje niebezpieczne, które mogą powstać podczas istotnej awarii na terenie zakładu.

(13) W przypadku szkód wyrządzonych w środowisku, powstałych w wyniku poważnej awarii, zasadniczo zastosowanie ma dyrektywa 2004/35/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie odpowiedzialności za środowisko w odniesieniu do zapobiegania i zaradzania szkodom wyrządzonym środowisku naturalnemu [9].

(14) Aby zmniejszyć ryzyko efektu domina w przypadku zakładów ulokowanych w taki sposób lub tak blisko siebie, że wzrasta prawdopodobieństwo poważnych awarii lub nasilenia ich skutków, prowadzący zakłady powinni współpracować w zakresie wymiany odpowiednich informacji i informowania społeczności, z uwzględnieniem sąsiednich zakładów, które mogą odczuć skutki takich awarii.

(15) W przypadku zakładu, w którym znajdują się znaczne ilości substancji niebezpiecznych, prowadzący zakład powinien – w celu wykazania, że zrobiono wszystko, co konieczne, aby zapobiec poważnym awariom oraz przygotowania planów operacyjno-ratowniczych oraz środków reagowania – dostarczyć właściwemu organowi informacje w formie raportu o bezpieczeństwie. Taki raport o bezpieczeństwie powinien zawierać szczegółowe informacje na temat zakładu, znajdowania się w nim substancji niebezpiecznych, instalacji lub obiektów magazynowych, prawdopodobnych scenariuszy poważnych awarii i analizy ryzyka środowiskowego, środków zapobiegawczych i interwencyjnych oraz dostępnych systemów zarządzania, mając na względzie zapobieganie poważnym awariom i ograniczenie ryzyka ich wystąpienia oraz umożliwienie podjęcia niezbędnych działań w celu ograniczenia skutków takich awarii. Ryzyko poważnej awarii może być większe ze względu na prawdopodobieństwo wystąpienia klęsk żywiołowych związanych z położeniem zakładu. Należy to uwzględnić przy opracowaniu scenariuszy poważnych awarii.

(16) Aby przygotować się na wypadek sytuacji awaryjnych w przypadku zakładów, w których znajdują się znaczne ilości substancji niebezpiecznych, konieczne jest opracowanie zewnętrznych i wewnętrznych planów operacyjno-ratowniczych, a także określenie procedur zapewniających sprawdzanie i korygowanie tych planów w razie potrzeby oraz ich wdrażanie w razie poważnej awarii lub prawdopodobieństwa jej wystąpienia. Wewnętrzny plan operacyjno-ratowniczy należy konsultować z pracownikami zakładu, zaś zainteresowana społeczność powinna mieć możliwość wypowiedzenia się na temat zewnętrznego planu operacyjno-ratowniczego. Korzystanie z usług podwykonawców może mieć wpływ na bezpieczeństwo zakładu. Państwa członkowskie powinny nałożyć na prowadzących zakłady obowiązek uwzględniania tej kwestii przy sporządzaniu polityki zapobiegania poważnym awariom, raportów o bezpieczeństwie lub wewnętrznych planów operacyjno-ratowniczych.

(17) Przy wyborze odpowiednich metod działania, w tym również w dziedzinie monitorowania i kontroli, prowadzący zakłady powinni uwzględniać dostępne informacje na temat najlepszych praktyk.

(18) Aby zapewnić większą ochronę terenów zabudowy mieszkalnej, obszarów przestrzeni publicznej i środowiska, w tym obszarów szczególnie istotnych lub wrażliwych z punktu widzenia ochrony środowiska, w ramach planowania i zagospodarowania przestrzennego lub innych odnośnych obszarów polityki państw członkowskich należy zapewniać zachowanie odpowiednich odległości pomiędzy wspomnianymi obszarami a zakładami stwarzającymi takie zagrożenia, a w przypadku istniejących zakładów – stosować, w razie konieczności, dodatkowe środki techniczne, tak aby zagrożenie dla ludności lub środowiska zostało utrzymane na akceptowalnym poziomie. Przy podejmowaniu decyzji należy wziąć pod uwagę wystarczające informacje na temat ryzyka oraz doradztwo techniczne w zakresie tych zagrożeń. Aby zmniejszyć obciążenia administracyjne, szczególnie dla małych i średnich przedsiębiorstw, należy w miarę możliwości zintegrować stosowane procedury i środki z procedurami wynikającymi z innych stosownych przepisów Unii.

(19) Aby ułatwiać dostęp do informacji na temat środowiska, w ramach Konwencji Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz dostępie do sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska (konwencja z Aarhus), która została zatwierdzona w imieniu Unii decyzją Rady 2005/370/WE z dnia 17 lutego 2005 r. w sprawie zawarcia w imieniu Wspólnoty Europejskiej Konwencji o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz dostępie do sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska [10], należy poprawić poziom i jakość informacji udostępnianych społeczeństwu. W szczególności osoby, które mogą być narażone na skutki poważnej awarii, powinny uzyskać wystarczające informacje o właściwych działaniach, które należy podjąć w takiej sytuacji. Państwa członkowskie powinny udostępnić informacje dotyczące możliwości uzyskania informacji na temat praw osób dotkniętych skutkami poważnych awarii. Informacje przekazywane społeczności powinny być sformułowane jasno i czytelnie. Poza aktywnym udzielaniem informacji na bieżąco bez konieczności zgłaszania stosownych wniosków przez społeczność oraz nie wykluczając innych form rozpowszechniania informacji, należy udostępnić na stałe i aktualizować takie informacje drogą elektroniczną. Jednocześnie powinny istnieć odpowiednie gwarancje poufności w celu rozwiązania problemów związanych między innymi z bezpieczeństwem.

(20) Sposób zarządzania informacjami powinien być zgodny z inicjatywą dotyczącą wspólnego systemu informacji o środowisku (SEIS), przedstawioną po raz pierwszy w komunikacie Komisji z dnia 1 lutego 2008 r. pt. "Wprowadzenie wspólnego systemu informacji o środowisku (SEIS)". Powinien on być zgodny również z dyrektywą 2007/2/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14 marca 2007 r. ustanawiającą infrastrukturę informacji przestrzennej we Wspólnocie Europejskiej (INSPIRE) [11], celem której jest umożliwienie wspólnego korzystania z informacji przestrzennej dotyczącej środowiska przez organizacje z sektora prywatnego oraz poprawę publicznego dostępu do informacji przestrzennej w całej Unii, oraz powinien być zgodny z przepisami wykonawczymi do tej dyrektywy. Informacje należy umieszczać w ogólnodostępnej bazie danych na szczeblu unijnym, co ułatwi również monitorowanie i przedstawianie sprawozdań z wdrażania.

(21) Zgodnie z konwencją z Aarhus skuteczny udział społeczeństwa w podejmowaniu decyzji jest konieczny, aby umożliwić zainteresowanej społeczności wyrażanie, a decydentowi uwzględnianie, opinii i obaw, które mogą być istotne dla tych decyzji, zwiększając w ten sposób odpowiedzialność w ramach procesu podejmowania decyzji i jego przejrzystość oraz przyczyniając się do zwiększenia świadomości publicznej w zakresie środowiska oraz poparcia dla podjętych decyzji.

(22) Aby zapewnić podjęcie odpowiednich środków reagowania w razie wystąpienia poważnej awarii, prowadzący zakład powinien natychmiast poinformować właściwy organ o tym fakcie oraz przekazać mu informacje umożliwiające ocenę skutków awarii dla zdrowia ludzkiego i środowiska.

(23) Zapobieganie poważnym awariom i zmniejszanie ich skutków leży w interesie władz lokalnych, które mogą mieć ważną rolę do spełnienia. Państwa członkowskie powinny uwzględnić tę kwestię przy wdrażaniu niniejszej dyrektywy.

(24) Aby ułatwić wymianę informacji oraz zapobiec w przyszłości awariom podobnego rodzaju, państwa członkowskie powinny przekazać Komisji informacje dotyczące poważnych awarii mających miejsce na ich terytorium w celu umożliwienia Komisji przeprowadzenia analizy zagrożeń związanych z daną awarią oraz uruchomienia systemu rozpowszechniania informacji dotyczących w szczególności poważnych awarii oraz wyciągniętych z nich wniosków. Taka wymiana informacji powinna obejmować również sytuacje bliskie awariom, które państwa członkowskie uznają za szczególnie istotne pod względem technicznym dla zapobiegania poważnym awariom oraz ograniczenia ich skutków. Państwa członkowskie i Komisja powinny dokładać starań, aby informacje zawarte w systemach informacji utworzonych w celu ułatwienia wymiany informacji o poważnych awariach były kompletne.

(25) Państwa członkowskie powinny wyznaczyć właściwe organy odpowiedzialne za zapewnienie spełniania swoich obowiązków przez podmioty gospodarcze. Właściwe organy powinny współpracować z Komisją w zakresie podejmowania działań wspierających wdrażanie, takich jak opracowanie odpowiednich wytycznych oraz wymiana najlepszych praktyk. Aby uniknąć zbędnych obciążeń administracyjnych, należy w odpowiednich przypadkach zintegrować obowiązki w zakresie informowania z obowiązkami wynikającymi z innych odpowiednich przepisów Unii.

(26) Państwa członkowskie powinny zapewnić podjęcie przez właściwe organy niezbędnych środków w przypadku naruszenia niniejszej dyrektywy. Aby zapewnić skuteczne wdrożenie i wykonanie przepisów dyrektywy, należy wprowadzić system kontroli, w tym program rutynowych kontroli przeprowadzanych w regularnych odstępach czasu oraz kontroli nierutynowych. W miarę możliwości kontrole powinny być skoordynowane z kontrolami prowadzonymi na mocy innych przepisów unijnych, w szczególności, w stosownych przypadkach, na mocy dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/75/UE z dnia 24 listopada 2010 r. w sprawie emisji przemysłowych (zintegrowane zapobieganie zanieczyszczeniom i ich kontrola) [12]. Państwa członkowskie powinny zapewnić wystarczającą liczbę pracowników posiadających kwalifikacje i umiejętności niezbędne do skutecznego prowadzenia takich kontroli. Właściwe organy powinny zapewnić odpowiednie wsparcie dzięki wykorzystaniu narzędzi i mechanizmów wymiany doświadczeń i konsolidowania wiedzy, również na szczeblu unijnym.

(27) W celu uwzględnienia postępu technicznego należy przekazać Komisji uprawnienia do przyjmowania aktów zgodnie z art. 290 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej w odniesieniu do wprowadzania zmian w załącznikach II do VI w celu dostosowania ich do postępu technicznego. Szczególnie ważne jest, aby w trakcie prac przygotowawczych Komisja prowadziła stosowne konsultacje, w tym z udziałem specjalistów. Przygotowując i opracowując akty delegowane, Komisja powinna zapewnić jednoczesne, terminowe i odpowiednie przekazywanie stosownych dokumentów Parlamentowi Europejskiemu i Radzie.

(28) W celu zapewnienia jednolitych warunków wykonywania niniejszej dyrektywy należy powierzyć Komisji uprawnienia wykonawcze. Uprawnienia te powinny być wykonywane zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 182/2011 z dnia 16 lutego 2011 r. ustanawiającym przepisy i zasady ogólne dotyczące trybu kontroli przez państwa członkowskie wykonywania uprawnień wykonawczych przez Komisję [13].

(29) Państwa członkowskie powinny przyjąć przepisy dotyczące sankcji mających zastosowanie w przypadku naruszenia przepisów krajowych przyjętych na podstawie niniejszej dyrektywy i zapewnić ich wykonanie. Sankcje te powinny być skuteczne, proporcjonalne i odstraszające.

(30) Ponieważ cel niniejszej dyrektywy, mianowicie zapewnienie wysokiego poziomu ochrony zdrowia ludzkiego i środowiska, nie może zostać osiągnięty w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, natomiast możliwe jest lepsze jego osiągnięcie na poziomie Unii, Unia może podjąć działania zgodnie z zasadą pomocniczości określoną w art. 5 Traktatu o Unii Europejskiej. Zgodnie z zasadą proporcjonalności, określoną w tym artykule, niniejsza dyrektywa nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia tego celu.

(31) Zgodnie ze wspólną deklaracją polityczną państw członkowskich i Komisji z dnia 28 września 2011 r. dotyczącą dokumentów wyjaśniających [14] państwa członkowskie zobowiązały się do złożenia, w uzasadnionych przypadkach, wraz z powiadomieniem o środkach transpozycji, jednego lub większej liczby dokumentów wyjaśniających związki między elementami dyrektywy a odpowiadającymi im częściami krajowych instrumentów transpozycyjnych. W odniesieniu do niniejszej dyrektywy ustawodawca uznaje przekazanie takich dokumentów za uzasadnione.

(32) Dyrektywa 96/82/WE powinna zatem zostać zmieniona, a następnie uchylona,

PRZYJMUJĄ NINIEJSZĄ DYREKTYWĘ: