Identyfikacja zagrożeń

ZZR i ZDR powinny opracować i stosować systemy identyfikacji zagrożeń i oceny związanego z nimi ryzyka zaistnienia poważnej awarii przemysłowej. Identyfikacja dotyczy wszystkich czynników wymienionych w zgłoszeniu zakładu jako ZZR lub ZDR. Procedurą identyfikacji objęte są wszystkie procesy, instalacje i inne jednostki organizacyjne wymienione w zgłoszeniu, jak również te instalacje, które mogą uczestniczyć w poważnej awarii przemysłowej w wyniku „efektu domina” (art. 259 Prawa ochrony środowiska).

Przy prowadzeniu identyfikacji zagrożeń należy uwzględnić instalacje stwarzające zagrożenie poważną awarią przemysłową, znajdujące się poza obszarem administrowanym przez prowadzącego zakład. Instalacje te mogą być zgłoszone, lub nie, jako ZZR lub ZDR. Należy też wziąć pod uwagę warunki terenowe (otoczenie zakładu: rzeki, zbiorniki wodne, ukształtowanie terenu), jak również warunki klimatyczne (np. opady, wysokie i niskie temperatury, inne zjawiska pogodowe) oraz charakterystyki obiektów w otoczeniu zakładu, mogące zwiększyć ciężkość skutków poważnej awarii przemysłowej (np. szkoła, szpital obszar o szczególnej wrażliwości itp.).

Ponadto identyfikację zagrożeń należy przeprowadzić każdorazowo:

• po wprowadzeniu zmiany procesu, technologii lub organizacji pracy, itp.,
• po awarii, zdarzeniu bliskiemu awarii, wypadku przy pracy, nieplanowanej wymianie części aparatury (urządzeń związanych bezpośrednio z procesem produkcyjnym lub magazynowaniem substancji niebezpiecznych),
• po zaistniałej poważnej awarii przemysłowej na podobnej instalacji, w podobnym procesie w innym przedsiębiorstwie.

Należy przeprowadzać okresowe kontrole instalacji, magazynów surowców i innych urządzeń wymienionych w zgłoszeniu zakładu jako ZZR lub ZDR oraz zobowiązać pracowników do natychmiastowego zgłaszania zaobserwowanych nieprawidłowości.
Do identyfikacji zagrożeń poważnymi awariami przemysłowymi, oprócz ogólnie przyjętych metod, zaleca się także stosować listy kontrolne, wykazy surowców niebezpiecznych, listy kwalifikujące surowce itp.

Poziom zagrożenia bezpieczeństwa procesowego dla instalacji powinien odpowiadać co najmniej poziomowi tolerowanemu (ALARA), tj. poziomowi zagrożenia, który powinien być tak niski, jak to jest technologicznie i ekonomicznie uzasadnione.

Wymagania prawne

W celu poprawnego i zgodnego z wymaganiami prawnymi działania w sferze zapobiegania poważnym awariom przemysłowym, ZDR i ZZR powinien opracować i wdrożyć system identyfikacji obowiązujących wymagań prawnych, norm, dobrych praktyk, bezpiecznych technologii, zaleceń itp., które zawierają zapisy związane z przeciwdziałaniem poważnym awariom przemysłowym. W celu zgodności z wymaganiami obowiązujących przepisów, dotyczących stosowania i eksploatacji urządzeń stwarzających zagrożenia poważnymi awariami przemysłowymi należy opracować system śledzenia zmian w wymaga-niach prawnych, normach, itp.

ZZR i ZDR powinny zapewnić i stworzyć systemy dostępu do odpowiednich dokumentów, jak również przekazywania treści tych dokumentów do pracowników odpowiedzialnych za sprawne funkcjonowanie PZA.

W celu utrzymania ciągłej zgodności z obowiązującymi przepisami można wykorzystywać dostępne źródła, takie jak:

• informacje publikowane przez instytucje państwowe i organy publiczne,
• informacje publikowane przez wydawnictwa fachowe,
• informacje stowarzyszeń branżowych i zawodowych,
• informacje zawarte w tematycznych bazach danych,
• usługi specjalistyczne,
• informacje elektroniczne.

Cele szczegółowe

W celu realizacji PZA zakłady ZZR i ZDR powinny określić cele szczegółowe. Przy określaniu celów należy brać pod uwagę wymagania przepisów prawnych, wymagania bezpieczeństwa procesowego, bezpieczeństwa środowiskowego, bezpieczeństwa pracy i inne, jak również:

• wyniki identyfikacji zagrożeń,
• oceny ryzyka zaistnienia awarii,
• wyniki audytów i przeglądów okresowych,
• analizy przyczyn awarii i zdarzeń prawie awaryjnych,
• wagę zagrożeń z punktu widzenia technicznego oraz społecznego.

Na etapie tworzenia PZA cele można wyznaczać na podstawie doraźnie wykonanych przeglądów i inspekcji, wiedzy inżynierskiej oraz opinii załogi lub jej przedstawicieli.

Cele szczegółowe odnoszące się do zadań związanych z realizacją PZA są ustalane przez kierownictwo niższego szczebla, jakkolwiek sugestie prowadzącego zakład powinny być brane pod uwagę. Przy ustalaniu celów zaleca się konsultowanie się z pracownikami instalacji kategorii ZZR i ZDR, służbami ratowniczymi oraz służbami remontowymi.

Cele szczegółowe, podobnie jak i cele ogólne, nie są sztywnym zapisem, mogą one ulegać zmianom w wyniku przeglądów, audytów, awarii na instalacji, zmiany procesu, technologii lub organizacji pracy.

Jeżeli jest to możliwe, dla oceny stopnia realizacji celów wskazane jest określenie i stosowanie mierzalnych wskaźników.

Planowanie działań w zakresie PZA i SZB

ZZR i ZDR powinny mieć opracowane plany osiągnięcia ustalonych celów ogólnych i szczegółowych. W planach powinny być określone:

• służby, jednostki organizacyjne ZZR lub ZDR oraz osoby odpowiedzialne za działania zmierzające do osiągnięcia wytyczonych celów,
• środki i materiały niezbędne do osiągnięcia celów,
• terminy osiągnięcia celów lub osiągnięcia gotowości do realizacji zadań w czasie akcji ratunkowej i usuwania skutków awarii.

Obszary planowania działań związanych z poważnymi awariami przemysłowymi obejmują po pierwsze – planowanie działań zapobiegawczych, po drugie – planowanie działań mających na celu ograniczanie oraz usuwanie skutków awarii przemysłowej.
Planowanie działań zapobiegawczych obejmuje m.in.:

• plany szkoleń,
• plany konserwacji, modernizacji i remontów instalacji,
• plany wyłączeń i uruchomień,

Zakłady ZZR i ZDR powinny opracować i aktualizować scenariusze możliwych awarii i ich skutków.
Plany na wypadek poważnej awarii przemysłowej obejmują między innymi:

• scenariusze działań ratowniczych.
• plany działań operacyjno – ratowniczych,
• plany szkoleń i ćwiczeń,
• plany ewakuacyjne,
• plany likwidacji (na ile to możliwe) skutków awarii.

Realizowane plany powinny być monitorowane, a wyniki tego działania powinny służyć aktualizacji planów, jeżeli zaistnieje taka konieczność. Plany powinny być przeglądane i korygowane przez prowadzących ZZR i ZDR. Realizacja planów powinna być przedmiotem oceny w czasie przeglądu kierownictwa.