ZAGROŻENIA BIOLOGICZNE Informacje ogólne Szkodliwe czynniki zagrożeń biologicznych w środowisku pracy, określane także jako „biologiczne czynniki zagrożenia zawodowego”, „zagrożenia biologiczne w środowisku pracy”, „biologiczne szkodliwości zawodowe” są to takie mikro- i makroorganizmy oraz takie struktury i substancje wytwarzane przez te organizmy, które występując w środowisku pracy wywierają szkodliwy wpływ na organizm ludzki i mogą być przyczyną chorób pochodzenia zawodowego. Podjęta przez Unię Europejską inicjatywa uwzględnienia w prawodawstwie krajów członkowskich problematyki ochrony pracowników przed biologicznymi zagrożeniami i opracowania klasyfikacji tych zagrożeń stanowi istotny postęp w tej dziedzinie oraz nakłada na Polskę obowiązek odpowiedniego dostosowania naszego prawodawstwa. Nastąpiło to poprzez nowelizację kodeksu pracy oraz Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki (Dz.U. 2005 nr 81 poz. 716)                               więcej...

Przepisy prawne		Książki		Artykuły

KSIĄŻKI i BROSZURY

Zagrożenia chemiczne i biologiczne w małych firmach sprzątających
- M. Gołofit-Szymczak, E. Dobrzyńska

		W broszurze przedstawiono: podstawowe informacje na temat szkodliwych czynników biologicznych i chemicznych występujących na stanowiskach pracy personelu sprzątającego, procedurę oceny ryzyka zawodowego związanego z tymi zagrożeniami oraz sposoby jego ograniczania i eliminowania. Publikacja zawiera listę kontrolną dotyczącą, m.in. identyfikacji niebezpiecznych czynników chemicznych, ich magazynowania (przechowywania), warunków stosowania, identyfikacji szkodliwych czynników biologicznych, zasad profilaktyki i stosowania środków ochrony indywidualnej. Format: B5 Stron: 23 ISBN: 978-83-7373-088-5 Rok wydania: 2010 Status: naklad wyczerpany

Zagrożenia chemiczne i biologiczne w małych zakładach gastronomicznych
- L. Zapór, J. Kowalska

		Publikacja jest adresowana do pracodawców małych przedsiębiorstw gastronomicznych, którym ma ułatwić przeprowadzenie oceny ryzyka zawodowego w odniesieniu do szkodliwych czynników biologicznych i chemicznych. Zawiera listę kontrolną pomocną w przeprowadzeniu analizy ryzyka zawodowego i jego ograniczania. Format: B5 ISBN: 978-83-7373-093-9 Rok wydania: 2010 Status: naklad wyczerpany

ZAGROŻENIA BIOLOGICZNE - Wybrane zagadnienia
- M. Łuczak, M.A. Zużewicz

		Omówiono organizmy żywe występujące w środowisku życia człowieka, które stanowią zagrożenia biologiczne o różnym stopniu szkodliwości dla zdrowia - bakterie, grzyby, priony, wirusy i pierwotniaki, a także związki drażniące, alergizujące, rakotwórcze i toksyczne pochodzenia biologicznego. Format: 16,5 x 23,5 cm - B5 Stron: 64 ISBN: 83-88703-12-9 Status: naklad wyczerpany Pozycja dostępna w bibliotece CIOP-PIB

Najważniejsze uregulowania prawne stosujące się do zagrożeń biologicznych w środowisku pracy

Dz.U. 2011 nr 33 poz. 166 Akty uchylone lub nieobowiązujące poprzedzające wskazany dokument: Dz.U 2005 Nr 73 poz. 645 Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 kwietnia 2005 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy Obowiązuje do dnia 2011-03-03 Dz.U. 2007 nr 241 poz. 1772 Obowiazuje do dnia 2011-03-03 Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 18 grudnia 2007 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 2 lutego 2011 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. Dz.U. 2005 nr 81 poz. 716 Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki   ze zm.   - Dz. U. 2008 nr 48 poz. 288 Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 lutego 2008 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki

ARTYKUŁY

Biomasa jako źródło zagrożeń biologicznych "BEZPIECZEŃSTWO PRACY - nauka i praktyka" 12/2011, str. 17-19 mgr Małgorzata Gołofit-Szymczak Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy mgr Anna Ławniczek - Wałczyk Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy Obowiązek dostosowania się polskiego sektora energetycznego do wymagań stawianych przez Unię Europejską w zakresie wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych wywołał duże zainteresowanie wykorzystaniem biomasy na potrzeby produkcji energii. Głównym zagrożeniem zawodowym dla pracowników tego sektora jest pył organiczny powstający w procesie przetwarzania i wykorzystywania biomasy. Jako roślinne źródło energii, zawiera ona zarówno materię organiczną, jak i mikroorganizmy, które mogą wywierać niekorzystny wpływ na organizm człowieka poprzez działanie toksyczne, drażniące i alergizujące. Ocena narażenia na czynniki biologiczne i chemiczne w małych zakładach gastronomicznych "BEZPIECZEŃSTWO PRACY - nauka i praktyka" 5/2011, str. 12-15 mgr Joanna Kowalska Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy dr Lidia Zapór Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy W artykule omówiono czynniki biologiczne i chemiczne występujące w zakładach gastronomicznych. Przedstawiono również wyniki oceny narażenia zawodowego na stanowiskach pracy uzyskane w ramach prowadzonego w CIOP-PIB zadania z zakresu służb państwowych. Zagrożenia chemiczne i biologiczne - sortowanie odpadów komunalnych (1) "BEZPIECZEŃSTWO PRACY - nauka i praktyka" 3/2010, str. 22-25 doc. dr hab. Zbigniew Makles Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy W artykule przedstawiono ogólne informacje o zagrożeniach powstających podczas sortowania i segregacji odpadów komunalnych celem dalszego ich wykorzystania lub unieszkodliwienia. Prace w tym zakresie są niebezpieczne dla ludzi, bowiem odpady komunalne generują zagrożenia chemiczne w postaci toksycznych gazów i pyłów oraz zagrożenia biologiczne będące źródłem chorobotwórczych mikroorganizmów. Zagrożenia biologiczne na przemysłowej fermie drobiu - wyniki badań "BEZPIECZEŃSTWO PRACY - nauka i praktyka" 7-8/2009, str. 16-19 dr inż. Iwona Romanowska-Słomka, prof. dr hab. inż. Janusz Mirosławski Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy Katowice W artykule przedstawiono wyniki badań środowiska pracy na przemysłowej fermie tuczu brojlerów. Występujące w pomieszczeniach kurników szkodliwe czynniki biologiczne to bakterie oraz grzyby zakwalifikowane do 2. grupy zagrożenia. Stężenia bioaerozolu bakteryjnego pod koniec tuczu przekraczały dopuszczalny poziom stężeń zalecanych dla środowiska pracy. Środowisko pracy ocenia się jako mogące wpływać negatywnie na zdrowie człowieka. Wirus A (H1N1) - drogi zakażenia i profilaktyka "BEZPIECZEŃSTWO PRACY - nauka i praktyka" 5/2009, str. 2 W publikacji zawarto podstawowe informacje dotyczące wirusa A (H1N1): objawy zakażenia u ludzi, mozliwe drogi zakażenia, szczepienia, metody leczenia, dezynfekcji i sterylizacji a także zasady profilaktyki. Modelowanie epidemii. Jak epidemie się szerzą i jak im przeciwdziałać "BEZPIECZEŃSTWO PRACY - nauka i praktyka" 5/2009, str. 3-6 prof. dr hab. inż. Robert Kosiński dr inż. Andrzej Grabowski Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy W artykule przedstawiono zagadnienia dotyczące modelowania matematycznego i badań symulacyjnych procesu rozprzestrzeniania się epidemii w populacji ludzkiej. Opisane zostały najważniejsze właściwości sieci kontaktów interpersonalnych, które są główną drogą szerzenia się epidemii. Omówiono podstawowe wady i zalety komputerowych badań symulacyjnych. Przedstawiono najważniejsze metody przeciwdziałania epidemii oraz najważniejsze zasady zachowania się w czasie epidemii na przykładzie epidemii grypy A(H1N1). Zagrożenia biologiczne w placówkach gastronomicznych "BEZPIECZEŃSTWO PRACY - nauka i praktyka" 2/2009, str. 6-9 dr Lidia Zapór, mgr Małgorzata Gołofit-Szymczak Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy Prace w zakładach produkujących żywność należą do narażających pracowników na działanie szkodliwych czynników biologicznych. W artykule omówiono niektóre czynniki biologiczne stwarzające zagrożenia zdrowia : bakterie, grzyby, wirusy, pasożyty wewnętrzne, szkodniki oraz zasady zapobiegania zagrożeniom biologicznym w zakładach gastronomicznych. Szkodliwe czynniki biologiczne w zakładach fryzjerskich "BEZPIECZEŃSTWO PRACY - nauka i praktyka" 1/2009, str. 20-22 mgr Małgorzata Gołofit-Szymczak, dr Lidia Zapór Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy Pracownicy zakładów fryzjerskich są narażeni na szkodliwe czynniki biologiczne: wirusy (gatunki z rodzaju HBV, HCV i HIV), bakterie (np. chlamydie, gronkowce, paciorkowce), grzyby oraz pasożyty zewnętrzne. Zanieczyszczenia mikrobiologiczne mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia osób narażonych na ich działanie. Mogą wywoływać choroby alergiczne, infekcje górnych i dolnych dróg oddechowych oraz choroby skóry. Ochrona układu oddechowego przed bioaerozolami "BEZPIECZEŃSTWO PRACY - nauka i praktyka" 12/2008, str. 4-7 dr inż. Katarzyna Majchrzycka, dr inż. Agnieszka Brochocka Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy W artykule zaprezentowano podstawowe zagadnienia związane z klasyfikacją i doborem sprzętu ochrony układu oddechowego przed bioaerozolami. Przedstawiono zasady doboru klasy ochronnej filtrów i półmasek filtrujących w zależności od grupy ryzyka według dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady Europejskiej 2000/54/EC. Ponadto zaprezentowano wyniki realizacji projektu celowego, współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, którego podstawowym celem było opracowanie i wdrożenie do produkcji filtrów i półmasek filtrujących przeznaczonych do stosowania w narażeniu na czynniki biologiczne przenoszone drogą powietrzną. Opracowany sprzęt ochrony układu oddechowego zapewnia wysoką skuteczność wyłapywania cząstek bioaerozolu z przepływającego powietrza w fazie wdechu użytkownika oraz zdolność hamowania rozwoju mikroorganizmów zdeponowanych w czasie użytkowania w materiale filtracyjny (tzn. bioaktywność). Czynniki biologiczne w środowisku pracy - ocena ryzyka zawodowego "BEZPIECZEŃSTWO PRACY - nauka i praktyka" 2/2008, str. 6-9 dr Lidia Zapór, mgr Małgorzata Gołofit-Szymczak Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy "Zgodnie z rozporządzeniem ministra zdrowia w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki (Dz.U. nr 81/2005, poz. 716) ocena ryzyka na czynniki biologiczne powinna być przeprowadzona na podstawie wszelkich dostępnych informacji o czynniku biologicznym z uwzględnieniem grupy zagrożenia występujących czynników biologicznych, według skali 2-4, rodzaju wykonywanych przez pracownika czynności, czasu i stopnia spodziewanego narażenia, potencjalnego działania alergizującego lub toksycznego szkodliwego czynnika biologicznego, choroby, która może wystąpić w następstwie wykonywanej pracy Odory w środowisku pracy rolnika-hodowcy. Źródła, zagrożenia, usuwanie "BEZPIECZEŃSTWO PRACY - nauka i praktyka" 2/2008, str. 10-13 doc. dr hab. Zbigniew Makles, dr inż. Wojciech Domański Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy Środowisko pracy rolnika-hodowcy, nie jest wolne od zagrożeń powodowanych obecnością wielu czynników natury chemicznej, biologicznej, fizycznej. Wyjątkowo niebezpieczne są substancje chemiczne emitowane do powietrza pomieszczeń inwentarskich z materiału biologicznego : obornika, gnojówki i gnojowicy, charakteryzujące się nieprzyjemnym zapachem. W artykule wymieniono źródła powstawania i emisji substancji złowonnych, zagrożenia jakie stwarzają dla człowieka oraz sposoby ich usuwania z powietrza. Zagrożenia biologiczne w oczyszczalniach ścieków komunalnych "BEZPIECZEŃSTWO PRACY - nauka i praktyka" 3/2007, str. 26-28 mgr Małgorzata Gołofit-Szymczak, dr Lidia Zapór Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy Pracownicy oczyszczalni ścieków są narażeni na szkodliwe czynniki biologiczne: wirusy (gatunki z rodzaju polio, Coxsackie, ECHO, Rotawirusy, Adenowirusy, Norwalk oraz HAV, HIV i HCV), bakterie (np.: Escherichia, Proteus, Yersinia, Pseudomonas, Micrococcus, Salmonella spp., Legionella spp., Mycobacterium spp.), grzyby (Aspergillus spp., Candida spp.,Cryptococcus spp., Penicillum spp., Cladosporium spp., Alternaria spp., Geotrichum spp., Scopurialopsis brevicaulis) oraz pasożyty. Zanieczyszczenia mikrobiologiczne mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia osób narażonych na ich działanie. Mogą wywoływać choroby alergiczne, infekcje górnych i dolnych dróg oddechowych oraz przewodu pokarmowego. W artykule przedstawiono działania ograniczające narażenie na te czynniki. Czynniki biologiczne w środowisku pracy - nowe przepisy "BEZPIECZEŃSTWO PRACY - nauka i praktyka" 7-8/2005, str. 32-33 dr Lidia Zapór Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy W artykule przedstawiono nowe obowiązujące rozporządzenie ministra zdrowia wdrażające do prawa polskiego postanowienia Dyrektywy 2000/54/WE w sprawie ochrony pracowników przed ryzykiem związanym z narażeniem na działanie czynników biologicznych w miejscu pracy. Zagrożenia mikrobiologiczne w pomieszczeniach biurowych "BEZPIECZEŃSTWO PRACY - nauka i praktyka" 3/2005, str. 29-31 mgr Małgorzata Gołofit-Szymczak, dr Jolanta Skowroń Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy Czynnikami biologicznymi, na jakie może być narażony pracownik w pomieszczeniu biurowym, są bakterie, grzyby oraz wytwarzane przez nie struktury i substancje. W artykule zanieczyszczenia mikrobiologiczne, które mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia osób narażonych na ich działanie. Mogą one wywoływać choroby alergiczne oraz infekcje dróg oddechowych. Biocydy w środowisku pracy "BEZPIECZEŃSTWO PRACY - nauka i praktyka" 11/2004, str. 26-28 dr inż. Magdalena Galwas-Zakrzewska Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy Substancje i preparaty biobójcze są wykorzystywane w celu ochrony przed szkodliwymi czynnikami biologicznymi. W ustawodawstwie polskim i europejskim dotyczącym produktów biobójczych wprowadzono konieczność rejestracji na podstawie przeprowadzonej oceny ryzyka. Produkty biobójcze zostały sklasyfikowane w 23 grupach podzielonych na cztery główne kategorie. W artykule omówiono ryzyko wystąpienia narażenia zawodowego na substancje biobójcze w różnych gałęziach przemysłu. Ryzyko związane z narażeniem pojawia się zarówno w czasie produkcji, dystrybucji jak i stosowania produktów. Pracownicy narażeni są przede wszystkim przez drogi oddechowe i skórę. Środki ochrony indywidualnej przed czynnikami biologicznymi i chemicznymi "BEZPIECZEŃSTWO PRACY - nauka i praktyka" 12/2001, str. 3-5 dr inż. Katarzyna Majchrzycka Centralny Instytut Ochrony Pracy W artykule przedstawiono w sposób bardzo syntetyczny wymagania, kryteria ochronne oraz skuteczność środków ochrony układu oddechowego i kompletnych ochron. Opisano również przykładowe zestawy środków ochronnych przed szczególnie niebezpiecznymi czynnikami chemicznymi i biologicznymi. Wskazano na potrzebę opracowania ochron indywidualnych do celów ewakuacji dla dzieci i niemowląt. Zagrożenie biologiczne - wąglik "BEZPIECZEŃSTWO PRACY - nauka i praktyka" 11/2001, str. 2-3 dr Jolanta Skowroń Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy Zagrożenia czynnikami biologicznymi stanowią ważny problem, na który ostatnio zwraca się szczególną uwagę. Czynniki biologiczne występujące w środowisku są to żywe mikro- i makroorganizmy oraz wytwarzane przez nie substancje chorobotwórcze, charakteryzujące się takim działaniem lub taką budową biochemiczną, która warunkuje ich działanie szkodliwe na organizm ludzki, co może być przyczyną różnego rodzaju chorób. Rodzaj Bacillus - laseczki tlenowe stanowią dużą grupę drobnoustrojów zarodnikujących, występujących w glebie, wodzie, na roślinach oraz w przewodzie pokarmowym zwierząt. Dla człowieka i zwierząt wyższych chorobotwórczy jest tylko jeden gatunek - laseczka wąglika (Bacillus anthracis), wywołująca ciężkie ogólne zakażenia. Laseczki wąglika to cylindryczne bakterie Gram-dodatnie o rozmiarach 1,0-1,4 x 3,0-10,0 µm, nieruchliwe, często w łańcuszkach o wyglądzie bambusa (rycina). Mają one zdolność wytwarzania przetrwalników (endospor), które są umieszczone w środku komórki. Właściwość ta umożliwia wysoką odporność laseczki na działanie czynników fizykochemicznych i długoletnią przeżywalność w środowisku zewnętrznym. Jedna komórka bakterii wytwarza z reguły jeden przetrwalnik, proces ten nie służy więc reprodukcji. Zdolność do różnicowania się komórki w kierunku wytworzenia przetrwalnika jest cechą genetycznie uwarunkowaną. (...) Priony - zagrożenia biologiczne spuścizną byłego tysiąclecia "BEZPIECZEŃSTWO PRACY - nauka i praktyka" 6/2001, str. 11-13 mgr. Malwina Anna Zużewicz Akademia Medyczna w Warszawie Katedra i Zakład Mikrobiologi Lekarskiej "W pracy omówiono problemy dotyczące nowego rodzaju zagrożeń biologicznych. Przedstawiono historię badań niezwykłego czynnika biologicznego jakim jest prion. Zwrócono uwagę na występowanie tego patogenu w środowisku człowieka i jego działanie na makroogranizmy. Wskazano grupy zawodowe, które mogą być eksponowane na działanie prionów. Przedstawiono dane i hipotezy, przydatne w kreowaniu bezpieczniejszego miejsca pracy oraz kierunki postępowania w celu zmniejszenia ryzyka zachorowania." Czynnik ludzki w bezpieczeństwie pracy. Zagrożenia biologiczne. Smaczne, ale czy zawsze bezpieczne ? "BEZPIECZEŃSTWO PRACY - nauka i praktyka" 3/2001, str. 28-29 prof. dr hab. med. Krzysztof Kwarecki dr Krystyna Zużewicz Centralny Instytut Ochrony Pracy Czynnik ludzki w bezpieczeństwie pracy. ..."gdzie najważniejszym aktorem jest chory"... "BEZPIECZEŃSTWO PRACY - nauka i praktyka" 7-8/2000, str. 44-45 prof. dr hab. med. Krzysztof Kwarecki dr Krystyna Zużewicz Centralny Instytut Ochrony Pracy

Środki ochrony indywidualnej przed czynnikami biologicznymi

"Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy" 2004, nr 3(41), s. 53-60. dr WITOLD GACEK dr inż. KATARZYNA MAJCHRZYCKA Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut badawczy

Redukcja ryzyka zawodowego i ochrona pracowników przed szkodliwymi czynnikami biologicznymi, występu-jącymi w środowisku pracy, a szczególnie w przemyśle rolno-spożywczym, przy usuwaniu odpadów, oczysz-czaniu ścieków i w medycynie, stanowi poważny problem. W pracy przedstawiono podstawowe informacje, dotyczące wymagań wobec środków ochrony indywidualnej, stosowanych do ochrony przed czynnikami biologicznymi.

Dyrektywa 2000/54/WE a strategia wykonywania pomiarów czynników biologicznych w zakładach pracy
"Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy" 2004, nr 3(41), s. 9-16.

Prof. dr hab. n. med. JACEK DUTKIEWICZ
Zakładem Biologicznych Szkodliwości Zawodowych
Instytut Medycyny Wsi w Lublinie

Zawarte w dyrektywie 2000/54/WE wymagania są obecnie wdrażane do prawa polskiego, co ma istotne znaczenie dla profilaktyki chorób wywoływanych przez czynniki biologiczne, wśród osób wykonujących różne zawody. W celu zwiększenia efektywności działań profilaktycznych, wysoce pożądana jest nowelizacja tej dyrektywy, polegająca na dostosowaniu zawartch w niej: definicji, wykazu i klasyfikacji czynników biologicznych, do wymagań współczesnej nauki i sprecyzowaniu rodzaju pomiarów narażenia.

Biologiczne czynniki zagrożenia zawodowego - aktualne problemy.
"Medycyna Pracy" 2004, vol 55, nr 1, s. 31-40

Prof. dr hab. n. med. JACEK DUTKIEWICZ
Zakładem Biologicznych Szkodliwości Zawodowych
Instytut Medycyny Wsi w Lublinie

Ostatnie lata przyniosły znaczny wzrost wiedzy na temat tych żywych organizmów i wytwarznych przez nie substancji, które stanowią potencjalne zagrożenie dla zdrowia ludzi pracujacych. Wykryto nowe czynniki zagrożenia, często nieznane. Szczególne zagrożenie dla zdrowia i życia pracowników służby zdrowia, rolników i weterynarzy mogą stanowić pojawiające się w różnych częściach świata nowe wirusy i priony.

Biologiczne czynniki szkodliwe: normy, zalecenia i propozycje wartości dopuszczalnych.

"Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy" 2004, nr 3(41), s. 17-39. dr Rafał L. GÓRNY Instytut Medycyny Pracy i Zdrowia Środowiskowego w Sosnowcu

Ekspozycja na czynniki biologiczne często prowadzi do wystąpienia wielu niekorzystnych skutków zdrowotnych u narażonych osób. Wypracowanie wartości normatywnych i (lub) referencyjnych dla biologicznych czynników szkodliwych obecnych w powietrzu jest warunkiem koniecznym zachowania właściwego stanu środowiska zarówno pracy, jak i pozazawodowego, a także właściwej jego kontroli i oceny. W artykule dokonano przeglądu istniejących w piśmiennictwie przedmiotu standardów, propozycji wartości normatywnych i wartości referencyjnych dla takich biologicznych czynników szkodliwych, jak: bakterie, grzyby, substancje pochodzenia drobnoustrojowego (np. endotoksyny i subtylizyna), alergeny zwierzęce (kota, psa i roztoczy) oraz środowisk specjalnych (szpitali czy pomieszczeń ambulatoryjnych), a także powierzchni w pomieszczeniach, gdzie wymagana jest duża czystość powietrza. Wszechstronnie przedstawiono istniejący stan prawny w tej dziedzinie w Polsce, a ponadto omówiono ograniczenia związane z praktycznym stosowaniem wartości normatywnych i problemy związane z dokonywaniem oceny zagrożeń spowodowanych bioaerozolami, przy braku kryteriów interpretacyjnych wyników pomiarów.

Narażenie na czynniki biologiczne w miejscu pracy – badanie wiedzy narażonych pracowników
"Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy" 2004, nr 3(41), s. 41-51.

lek. KATARZYNA ZIELIŃSKA-JANKIEWICZ
mgr inż. ANNA KOZAJDA
doc. dr hab. med. IRENA SZADKOWSKA-STAŃCZYK

Instytut Medycyny Pracy im. prof. dr.med. Jerzego Nofera
Celem pracy badawczej była ocena wiedzy wybranych grup zawodowych o rodzajach czynników biologicznych występujących w środowisku pracy, ryzyku związanym z narażeniem na szkodliwości biologiczne, skutkach zdrowotnych wynikających z kontaktu z nimi oraz sposobach i środkach profilaktyki zawodowej.
W badaniu przeprowadzonym metodą wywiadu kwestionariuszowego wzięło udział 150 osób z trzech grup zawodowych: służby zdrowia (pracownicy szpitali), służby leśnej oraz służb komunalnych (pracownicy oczyszczalni ścieków i składowiska odpadów). Każda grupa liczyła 50 pracowników.
Poziom wiedzy o rodzajach czynników biologicznych obecnych w środowisku pracy oraz o drogach i sposobach zakażenia był w badanej populacji stosunkowo niski. Również wiedza respondentów o chorobach związanych z zawodowym narażeniem na czynniki biologiczne, a zwłaszcza o ich symptomach okazała się powierzchowna.
Za najskuteczniejsze sposoby ochrony zdrowia przed szkodliwym wpływem czynników biologicznych obecnych w miejscu pracy badani uznali stosowanie środków ochrony indywidualnej, poddawanie się szczepieniom profilaktycznym oraz przestrzeganie zasad higieny osobistej. Większość respondentów stosowała w praktyce właśnie te sposoby ochrony, które wcześniej wskazała jako skutecznie chroniące przed zachorowaniem.
Na podstawie wyników pracy stwierdzono, że badani pracownicy, mimo istotnych braków w wiedzy teoretycznej dotyczącej ryzyka, które jest związane z zawodowym narażeniem na szkodliwości biologiczne, potrafią jednak w praktyce w zadowalający sposób chronić własne zdrowie w trakcie pracy.
Ponad połowa badanych stwierdziła, w dokonanej samoocenie wiedzy o zagrożeniach biologicznych obecnych w ich miejscu pracy, że odczuwa niedosyt informacji w tym zakresie i chciałaby je poszerzyć i uzupełnić.

Zagrożenia bakteriami z rodzaju Legionella w środowisku  pracy
"Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy" 2004, nr 3(41), s. 61-67.

dr NIMFA MARIA STOJEK
Instytut Medycyny Wsi im. Witolda Chodźki w Lublinie

Bakterie z rodzaju Legionella są rozpowszechnione w środowisku, zwłaszcza wilgotnym. Mają zdolność kolonizowania sieci wodociągowej i różnorodnych zbiorników wodnych sztucznych i naturalnych.
Dotychczas wyodrębniono 42 gatunki i 64 grupy serologiczne, z których najczęściej przyczyną zachorowań jest L. pneumophila, serotyp 1.
Człowiek zaraża się przez drogi oddechowe, wdychając zakażone pyły lub wodne aerozole. Do szczególnie narażonych na zakażenia należą osoby przebywające w pomieszczeniach o wzmożonej wilgotności powietrza.
Legioneloza przebiega pod postacią ciężkiego zapalenia płuc o śmiertelności około 20% lub gorączki Pontiac o znacznie łagodniejszym przebiegu, bez przypadków śmiertelnych.

Szkodliwe czynniki biologiczne
Inspektor Pracy 2004, nr 4(254), s. 18-20

URSZULA WAWRZYNIAK

Omówiono zapis w Kodeksie pracy, dotyczący obowiązków pracodawcy w przypadku narażenia pracowników na szkodliwe działanie czynników biologicznych.